Czy można połączyć chrześcijaństwo z reinkarnacją? (cz.2)

Kontynuujemy rozpoczęty w poprzednim numerze temat. Pojęcie reinkarnacji, obecne w wielu tradycjach religijnych i filozoficznych, jest odrzucane przez chrześcijaństwo. Jako religia wywodząca się z judaizmu i rozwinięta w grecko-rzymskim świecie głosi zmartwychwstanie ciała i Sąd Ostateczny. Czy możliwe jest jednak pogodzenie chrześcijaństwa z ideą reinkarnacji?

Naj­więk­szym prze­ciw­ni­kiem rein­kar­na­cji był nie­wąt­pli­wie Augu­styn z Hip­po­ny (354−430), któ­ry w dzie­łach takich, jak De Civi­ta­te Dei (O pań­stwie Bożym) i Con­fes­sio­nes (Wyzna­nia) wie­lo­krot­nie sprze­ci­wiał się teo­riom reinkarnacji:

Kie­dy dusza opusz­cza cia­ło, cze­ka ją sąd Boży. Nie ma powro­tu do życia ziem­skie­go, bo dusza nie może być ponow­nie zwią­za­na z innym ciałem.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Czarna legenda pomorskich masonów (cz. 1)

A jego imię będzie czterdzieści i cztery: Dziady Mickiewicza a historia matematyczna

Ten filo­zof i teo­log znał pisma Pla­to­na i neo­pla­to­ni­ków, lecz uwa­żał, że rein­kar­na­cja pomniej­sza wagę Odku­pie­nia i łaski Bożej. Zba­wie­nie według nie­go nie zale­ży od wysił­ków duszy w kolej­nych wcie­le­niach, lecz od łaski w jed­nym nie­po­wta­rzal­nym życiu.

W śre­dnio­wie­czu rein­kar­na­cja była raczej potę­pio­na niż dys­ku­to­wa­na. Ówcze­śni teo­lo­go­wie trak­to­wa­li ją jak here­zję. Św. Tomasz z Akwi­nu (1225–1274), w ponad­cza­so­wej Sum­ma The­olo­giae, odrzu­cił rein­kar­na­cję jako sprzecz­ną z chrze­ści­jań­skim poj­mo­wa­niem osoby:

Czło­wiek jest jed­no­ścią duszy i cia­ła. Po śmier­ci dusza ocze­ku­je zmar­twych­wsta­nia tego same­go cia­ła, nie innego.

Tomasz zwra­cał rów­nież uwa­gę na to, że dusza nie wędru­je, ponie­waż to znisz­czy­ło­by toż­sa­mość oso­by, a ta jest warun­kiem Sądu Osta­tecz­ne­go i Zbawienia.

Cho­ciaż ofi­cjal­na dok­try­na Kościo­ła kato­lic­kie­go od wcze­snych wie­ków zde­cy­do­wa­nie odrzu­ca­ła ideę rein­kar­na­cji, kon­cep­cja ta prze­trwa­ła na obrze­żach chrze­ści­jań­stwa, odra­dza­jąc się w róż­nych nur­tach uzna­wa­nych za here­tyc­kie lub hete­ro­dok­syj­ne. W sys­te­mach tych była zwy­kle powią­za­na z duali­stycz­ną wizją rze­czy­wi­sto­ści, prze­ko­na­niem o upad­ku duszy w świat mate­rii oraz potrze­bie oczysz­cze­nia poprzez kolej­ne egzystencje.

Jed­nym z naj­bar­dziej zna­nych sys­te­mów reli­gij­nych, łączą­cych rein­kar­na­cję z ele­men­ta­mi chrze­ści­jań­ski­mi, był mani­che­izm, prąd reli­gij­no-filo­zo­ficz­ny stwo­rzo­ny w Per­sji w III w. przez pro­ro­ka Manie­go. Reli­gia ta czer­pa­ła z zoro­astry­zmu, gno­zy, bud­dy­zmu i chrze­ści­jań­stwa, two­rząc zło­żo­ną kosmo­lo­gię opar­tą na wal­ce świa­tła i ciem­no­ści, ducha i mate­rii. Według mani­chej­czy­ków dusze były cząst­ka­mi boskie­go świa­tła, uwię­zio­ny­mi w mate­rial­nym świe­cie, a pro­ces rein­kar­na­cji miał słu­żyć ich oczysz­cze­niu i powro­to­wi do pier­wot­ne­go źró­dła. Nauka ta zosta­ła uzna­na przez Kościół za poważ­ną here­zję, a sam Augu­styn z Hip­po­ny, będą­cy wcze­śniej mani­chej­czy­kiem, po swo­im nawró­ce­niu sta­now­czo odrzu­cał ten światopogląd.