Czy Sokratesa inspirowały byty kosmiczne?

Wśród starożytnych Greków było rozpowszechnione przekonanie, obecne również w mezopotamskim obszarze kulturowym, że najważniejsze decyzje ludzi, odkrycia i olśnienia są w dużej mierze wynikiem inspiracji ze strony bytów nadludzkich (wcale niekoniecznie bogów). Byty te porównywano do duchów sprawujących pieczę nad ludzkością – i nie było to odległe od jakże awangardowego poglądu, że siły kosmiczne wspierają rozwój Ziemi

Wyra­zem tego była wia­ra w geniu­szy (łac. genius), to zna­czy w duchy inspi­ru­ją­ce. Naj­bar­dziej zna­ne jest poję­cie genius loci, czy­li duch przy­pi­sa­ny do okre­ślo­ne­go miej­sca, ale były i inne ich rodzaje.

Opis z Wiki­pe­dii podaje:

PRZECZYTAJ TAKŻE

Fundamentalizm religijny jako moment zwrotny w przemianach na Ziemi

Ważny znak nadziei

„Genius loci”, łac: duch opie­kuń­czy dane­go miej­sca – duch lub demon wła­da­ją­cy albo opie­ku­ją­cy się jakimś miej­scem. Według mito­lo­gii rzym­skiej opie­kuń­cza siła, coś, co spra­wia, że dana prze­strzeń jest jedy­na w swo­im rodza­ju (tam też siła czę­sto przed­sta­wia­na w posta­ci węża). Duchy opie­kuń­cze miejsc lub poszcze­gól­nych osób powszech­nie wystę­pu­ją rów­nież w innych wie­rze­niach (tak­że sło­wiań­skich czy chrześcijańskich).

W przy­pad­ku Sokra­te­sa mamy jed­nak nie­co pre­cy­zyj­niej­szą ideę, któ­ra dla ówcze­snych ludzi sta­no­wi­ła naj­wy­raź­niej pewien pro­ble­mem. Zanim to przed­sta­wię, przy­po­mnieć muszę, że Sokra­tes był nie tyl­ko filo­zo­fem, ale i nauczy­cie­lem (uczył głów­nie synów boga­tych ary­sto­kra­tów), któ­ry wpro­wa­dził na sce­nę ewo­lu­cji ludz­ko­ści nowość prze­ło­mo­wą – ucze­nie dzie­ci samo­dziel­ne­go kry­tycz­ne­go myśle­nia. W jego wypo­wie­dziach moż­na zna­leźć nawet alu­zje do tego, co dzi­siaj psy­cho­lo­gia okre­śla mia­nem inte­gro­wa­nia oso­bo­wo­ści, będą­ce­go w isto­cie fun­da­men­tem ewo­lu­cji psy­chicz­nej (czy­li roz­wo­ju ludzkości).

Wio­dą­cy nauczy­cie­le, twór­cy nowych szkół we wszyst­kich póź­niej­szych epo­ko­wych prze­sko­kach, zawsze powo­ły­wa­li się na takie wła­śnie naucza­nie sokra­tycz­ne – od Vive­sa i Era­zma z Rot­ter­da­mu w prze­ło­mie rene­san­so­wym, aż po Wil­hel­ma Dil­theya i Her­ma­na Noh­la, któ­rzy sta­li za naj­więk­szą dwu­dzie­sto­wiecz­ną rewo­lu­cją edu­ka­cyj­ną. Moż­na więc stwier­dzić, że sta­ro­żyt­ni Gre­cy, a Sokra­tes w szcze­gól­no­ści, uto­ro­wa­li dro­gę ku całe­mu póź­niej­sze­mu roz­wo­jo­wi świa­do­mo­ści (bo myśle­nie samo­dziel­ne nim w isto­cie jest).

Odno­śnie Sokra­te­sa, motyw inspi­ra­cji przez byt boski wyszedł na świa­tło dzien­ne przy oka­zji jego pro­ce­su, bo przez to, że on owe­go wpły­wu nie ukry­wał, oskar­żo­ny został o pychę – chęć wywyż­sza­nia się. Twier­dził bowiem, że poprzez pew­ne­go pośred­ni­ka miał kon­takt wprost z bogiem, cze­mu zawdzię­czał swo­je suk­ce­sy i uni­ka­nie róż­nych puła­pek. Mówił, że otrzy­my­wał kon­kret­ne instrukcje!

W swym dia­lo­gu Repu­bli­ka zasu­ge­ro­wał, że tyl­ko dzię­ki temu daimo­nio­no­wi (tak owe posta­cie wte­dy okre­śla­no) mógł stać się praw­dzi­wym filo­zo­fem. Przy­znał to, mimo że był zde­kla­ro­wa­nym racjo­na­li­stą, pre­cy­zu­jąc przy tym, że sygna­ły, jakie otrzy­my­wał, mia­ły wyłącz­nie postać ostrze­żeń. Pla­ton w tek­ście zna­nym jako Apo­lo­gia 31c zawarł wyja­śnie­nie Sokratesa:

Mam boskie­go daimo­nio­na, od boga, co zaczę­ło się już w cza­sach dzie­ciń­stwa. Jest to głos i zawsze, gdy mówi, to odwra­ca mnie od cze­goś, co bym bez tego zro­bił, acz­kol­wiek nigdy nie kie­ru­je mnie ku cze­muś. To pod jego wpły­wem uni­ka­łem np. spraw publicz­nych i teraz myślę, że było to cał­kiem słusz­ne. Uwierz­cie mi, pano­wie z ławy sędziow­skiej, że bez tej pomo­cy już bym daw­no nie żył.

Taki tekst znaj­du­je się w Ency­klo­pe­dii psy­cho­lo­gii i reli­gii, pod redak­cją prof. Davi­da Leemin­ga, wyda­nej w 2013 r. Rzu­ca to nowe, i dosyć nie­zwy­kłe świa­tło na kwe­stię wspie­ra­nia roz­wo­ju ludz­ko­ści (w szer­szym rzecz jasna uję­ciu niż tyl­ko kon­tekst prze­mian obecnych).