Himalajska tajemnica Wandy Rutkiewicz

W rozmowie, jaką odbyliśmy bodaj w 1990 r. powiedziała: - Gdybym za którymś razem nie wróciła z Himalajów, nie martw się. Może zejdę do któregoś z klasztorów Zaskoczyło i zafascynowało mnie to, że Wanda Rutkiewicz przed 25 laty zdobyła Mount Everest akurat w dniu, w którym kardynał Karol Wojtyła zasiadł na tronie Piotrowym. Nawiązałem z nią kontakt telefoniczny i od stycznia do czerwca 1979 roku z jej udziałem w roli głównej, realizowałem w Krakowie dla programu 1 TVP cykl Góry, dżungle, pustynie. Wanda zdecydowanie wyróżniała się wśród gości programu urodą i umiejętnością wysławiania się piękną polszczyzną. Zaprzyjaźniłem się z nią, a wkrótce potem także z jej matką, panią Marią Błaszkiewiczową . W latach 1982-1990 pracowałem na Wawelu jako dokumentalista, przygotowując jednocześnie cykl książkowy Klątwy, mikroby i uczeni . W połowie lat osiemdziesiątych, moim gościem była kilkakrotnie matka Wandy, która pochodziła ze Żmudzi. Jak się okazało, szczególnie interesował ją... czakram wawelski. Chodziliśmy wspólnie do kaplicy św. Gereona - jako pracownik muzeum miałem dostęp do kluczy. Pani Maria, wiedząc, czym się zajmuję, wielce mi pomogła w zbieraniu materiałów dotyczących czakramu. Jest istną kopalnią wiedzy na temat tajemnic Wschodu. Co więcej – podsunęła myśl, abym podążył tropem zaginionego maszynopisu książki Marii z Rudzińskich Arcimowiczowej , wydrukowanej w 1939 r. w Wilnie. Jej nakład wprawdzie zniszczono w drukarni, ale – sugerowała moja rozmówczyni – kto wie, może zachował się choć jeden egzemplarz tej edycji? Maria Arcimowiczowa swoją książkę napisała w języku litewskim, a dotyczyć ona miała... klątwy Jagiellończyka lub Jagiellonów, w zestawieniu z klątwą Tutenchamona. Autorka była egiptologiem, parokrotnie odwiedzała kraj nad Nilem i napisała m.in. książki Egipskie hieroglify (1932 r.) oraz rok później Grób Tutenchamona i pomniki Teb . W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że w latach trzydziestych ub. wieku Wilno było zelektryzowane tajemniczą serią zgonów. W katedrze odnaleziono szczątki zaginionych królów, a na murze kaplicy ostrzeżenie-klątwę fundatora, Kazimierza IV Jagiellończyka – o czym piszę obszernie w tomie Wileńska klątwa Jagiellończyka . Co ciekawe – Arcimowiczowa zajmowała się również najstarszą historią Litwy. Opowiadała o tradycji klątwy w tym pogańskim wówczas kraju wobec tych, którzy naruszali wieczny spokój książąt i wodzów, rozkopując ich kurhany. Pomyślałem: czyżby to była wielka klamra dziejowa między egipską Doliną Królów a Rzeczpospolitą Obojga Narodów? Niestety, dotąd nie udało mi się odnaleźć zaginionego dzieła Marii Arcimowiczowej, ale będę szukał nadal . Odwiedzałem Wandę Rutkiewicz w warszawskim mieszkaniu, często zastając jej matkę (przyjeżdżała z Wrocławia). Pani Błaszkiewiczowa zwykle zajęta była stawianiem pasjansa lub... kabałą. Uwielbiałem rozmowy z nią o wiedzy tajemnej i wsłuchiwałem się zaśpiewa przyjemnością, w uroczy żmudzki zaśpiew matki słynnej himalaistki. Żartowałem nawet, że kiedy ZSRR trafi zasłużony szlag, zrobimy z Wandzi gubernatora Żmudzi. Wanda urodziła się zaledwie pięć dni przede mną (4 lutego 1943 r.) . Ilekroć więc w pierwszej dekadzie lutego byłem w Warszawie, zapraszałem ją na wspólny urodzinowy obiad dwojga Wodników do wilanowskiej Kuźni . Tak było bodaj do 1990 roku. Właśnie wtedy, lub rok wcześniej zauważyłem podczas rozmowy, iż Wanda – inaczej niż dotychczas –serdeczna i żywiołowa, wydawała się osowiała i jakby nieobecna. Zaniepokojony zwróciłem uwagę, aby nie ryzykowała wspinania na wysokość ponad 7 tys. metrów bez tlenu, bo musi to odbić się negatywnie na jej zdrowiu i psychice. Zamiast odpowiedzi na temat , niespodziewanie usłyszałem coś w tym rodzaju: - Gdybym za którymś razem nie wróciła z Himalajów, nie martw się. Może zejdę do któregoś z klasztorów... - Ale czy tam aby przyjmują baby? – próbowałem rozładować sytuację. - To już nie twoje zmartwienie – odparła. Gdy w połowie maja 1992 roku do Polski dotarła wiadomość, że Wanda zaginęła podczas zdobywania himalajskiej Kangchenjungi, pierwsze skojarzenie dotyczyło tej właśnie rozmowy. Podzieliłem się nim z Romą Habowską , moją wydawczynią, gdy przygotowywaliśmy uroczystości z okazji 500-lecia śmierci Kazimierza Jagiellończyka. Kilka lat później odwiedził mnie w Krakowie dobry znajomy z The Explorers Club , a przede wszystkim kolega Wandy – nieżyjący już Andrzej Zawada . Podczas wspólnej kolacji opowiedział o swojej trudnej misji u Marii Błaszkiewiczowej. - Jako delegat Polskiego Związku Alpinizmu poszedłem do matki Wandy i powiedziałem: - Pani Mario, z największym smutkiem muszę zakomunikować, że Wandzia z g i n ę ł a w Himalajach. – Na jakiej podstawie pan to mówi? – ofuknęła go wówczas Błaszkiewiczowa. – Znaleźliście jej ciało? Dopóki nie będzie takiego potwierdzenia, dla mnie Wanda żyje! Andrzej opuścił mieszkanie zmieszany . Potem w wywiadach prasowych Maria Błaszkiewiczowa podtrzymywała to stanowisko. Cały czas czekała na Wandzię w jej mieszkaniu. Przed kilkoma laty wraz z Romą Habowską złożyliśmy wizytę mamie Wandy przy ul. Sobieskiego w Warszawie. Przyjęła nas nadzwyczaj serdecznie. Opowiadała, że podczas poprzednich wypraw córki zawsze wiedziała, z dokładnością co do godziny, w którym miejscu czy obozie znajduje się Wanda. Przed wyjazdem zawsze zostawiała jej swój precyzyjny rozkład jazdy. - Tym razem stało się coś dziwnego - dodała. Wówczas opowiedziałem jej o ostatniej rozmowie z Wandą w wilanowskiej Kuźni . Nie była tym zdziwiona. Oznajmiła, że bierze taką ewentualność pod uwagę i wydawała się być wręcz uspokojona. Przypomniałem sobie, iż podczas ostatniego pobytu Wandy w moim domu (gościłem ją wcześniej w Krakowie po wielokroć, lubiła szczególnie spać przy kominku, bo była to namiastka schroniska), pokazała mi montowany właśnie własny film z himalajskiej wyprawy, w której zginęło kilkoro jej uczestników. Jego dramaturgia rozgrywała się na dwóch płaszczyznach: pierwsza rejestrowała przebieg samej ekspedycji (ukazując osoby beztroskie, wesołe, które wkrótce potem zginęły); drugi plan –wypełniała żałobna msza za ich dusze. Pamiętam, że powiedziałem wtedy: - Czy nie czas już, żeby się wycofać? Obiecała, że niedługo o tym pomyśli, a nawet dodała, iż wreszcie wspólnie pójdziemy na Rysy – bo tam akurat nas jeszcze nie widzieli . Po czym dorzuciła: - Wkrótce zacznę też przyjeżdżać na Studzionki w Gorcach, gdzie wynajmujesz od lat piękny pokój z werandą i panoramicznym widokiem na Tatry. Niestety, wszystkie te plany nie zostały zrealizowane. Kiedyś Wanda zwierzyła mi się, że pisze książkę o zdobyciu Everestu. Wręczyła teczkę z dwoma pierwszymi rozdziałami mówiąc: - Jako polonista oceń, czy to jest coś warte. Szybko, w jej obecności, przeczytałem tekst. Był znakomity! Powiedziałem, że ma hemingwayowski język, bo posługuje się jednym, jakże trafionym przymiotnikiem, nie mając żadnych skłonności do barokowych opisów. Kiedy zamknąłem teczkę, zobaczyłem na jej obwolucie hasło: Mój Everest – Twój Everest. - To ma być, tytuł? – zapytałem - No, roboczy. - Ale on nie jest dobry, taki „witrynowy”... - Wymyśl lepszy – burknęła nieco urażona. Spojrzawszy w sufit, doznałem olśnienia i zaproponowałem: Wyżej tylko niebo - Rzeczywiście niezły – odrzekła i zapisała go w swych notatkach. Jej książka o zdobyciu Everestu 16 października 1978 nigdy się nie ukazała, ja natomiast ów tytuł wykorzystałem w aneksie ostatniego wydania książki Budzenie wawelskiej pani królowej Jadwigi opisując, jak udało mi się doprowadzić do spotkania na szczycie Wandy Rutkiewicz z Janem Pawłem II podczas jego pierwszej wizyty w ojczyźnie (1979). W spotkaniu tym, odbywającym się w Pałacu Biskupów Krakowskich dane mi było uczestniczyć. Była to bodaj jedyna audiencja prywatna, podczas której Wanda wręczyła Papieżowi kamień z najwyższej góry Ziemi. W publikacji tej ujawniam nieznane fakty i związane z nimi skojarzenia, które są oczywiście jedynie myślową spekulacją i nie popartą żadnym dowodem hipotezą. Pytania jednak nasuwają się same: jak dalece fascynacja matki filozofią i religiami Wschodu, zwłaszcza Tybetu i Indii, mogła wpłynąć na ewentualną decyzję Wandy? Gdyby rzeczywiście postanowiła zejść do klasztoru , dlaczego nie zawiadomiła jej o tym, skazując na niepewność i cierpienie? A może list z taką informacją do niej nie dotarł? Może Wanda straciła pamięć? Wszak tyle razy narażała swój mózg na niedotlenienie... Ta ostatnia ewentualność wydaje się być całkowicie realna, zwłaszcza w świetle badań i publicznych wypowiedzi wybitnego psychiatry i wspinacza, profesora Zdzisława Ryna . Przestrzega on wszystkich, którzy bez tlenowych aparatów – bo taka akurat panuje lekkomyślna moda – zdobywają ośmiotysięczniki, przed skutkami tego rodzaju poczynań. Dlaczego zdecydowałem się o tym napisać? M.in. dlatego, aby wszystkim, którzy Wandę podziwiali i uwielbiali, sam zaś do nich się zaliczam – dać iskierkę nadziei. Jak dotąd żadna – dobra ani definitywnie zła – wiadomość w sprawie tajemniczego zaginięcia Wandy Rutkiewicz w Himalajach do Polski nie dotarła. Maria Błaszkiewicz – osoba wielkiego serca i umysłu od zawsze zafascynowana ezoteryką Wschodu. Nie uwierzyła w śmierć córki i trwa w tym przekonaniu do dziś. Rozmowa, jaką Wanda odbyła ze Zbigniewem Święchem na krótko przed swoim zaginięciem, sprawia, że stanowiąca jej konsekwencję iskierka nadziei być może nigdy nie zgaśnie. Zdjęcie za książką Wszystko o Wandzie Rutkiewicz. Wywiad – rzeka Barbary Rusowicz (Wydawnictwo Comer & Ekolog, Toruń, Piła 1992). Ramka na str. 10 Wanda Rutkiewicz (1943-1992) Wanda Rutkiewicz urodziła się 4 lutego 1943 r. w Płungianach na Litwie, w rodzinnym majątku jej dziadków, zagrabionym po powstaniu styczniowym przez Rosjan. Zaginęła 13 maja 1992 r. na Kangchenjundze w Himalajach. Miała za sobą wejście na osiem ośmiotysięczników, co jest światowym rekordem kobiecym . Po zakończeniu II wojny światowej znalazła się wraz z rodziną w Polsce. Ukończone na Politechnice Wrocławskiej studia dały jej w roku 1965 tytuł magistra inżyniera elektroniki. Rozpoczęła pracę w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych, ale po kilku latach przeniosła się do Warszawy, gdzie pracowała w Instytucie Maszyn Matematycznych. Ze sportem była związana od najmłodszych lat, ale jej zainteresowania nie od razu skoncentrowały się na górach. Początkowo ukochaną dyscypliną Wandy Rutkiewicz była siatkówka. Grała w I-ligowej drużynie, a nawet miała zostać zawodniczką reprezentacji Polski. Poza tym biegała, pchała kulą, skakała wzwyż i rzucała dyskiem oraz oszczepem. Pierwsze kontakty ze wspinaczką zaczęły się w podjeleniogórskich Sokolikach. Była wtedy członkiem wrocławskiego Klubu Wysokogórskiego. W 1962 roku ukończyła kurs taternictwa na Hali Gąsienicowej i od tej pory rozpoczęła się jej przygoda z Tatrami oraz – konsekwentnie z coraz wyższymi górami. W Tatrach przeszła wiele trudnych dróg, między innymi Wariant „R” na Mnichu oraz direttissimę północnej ściany Kieżmarskiego Szczytu. Wielkim wydarzeniem był dla niej pierwszy wyjazd w Alpy w roku 1964 zakończony kilkoma znaczącymi wspinaczkami. W 1967 roku pokonała wschodnią ścianę Augille du Grépon (3482 m), a kilka lat później dołożyła do swych osiągnięć kolejne trudne wspinaczki alpejskie – drugie kobiece wejście na Eiger (1973) i pierwsze kobiece przejście zimą północnego filaru Matternhornu (1978). W 1968 roku wzięła udział w wyprawie w góry Norwegii, gdzie w zespole kobiecym dokonała pierwszego kobiecego wejścia filarem wschodnim na Trollryggen. Jednak największe sukcesy przyniosły jej wyprawy w góry najwyższe. Pierwsze wyjazdy to: Pamir w roku 1970 i wejście na Pik Lenina (7134 m), dwa lata później Hindukusz z wejściem na Noszak (7482 m) i wreszcie Karakorum w 1975 roku. Weszła wtedy na Gasherbrum III (7952 m), co było polskim kobiecym rekordem wysokości. W 1978 roku wzięła udział w zachodnioniemieckiej wyprawie na Everest. Jej wejście (16 października) było trzecim kobiecym wejściem na najwyższą górę świata i jednocześnie pierwszym europejskim. Tego samego dnia papieżem został Polak Karol Wojtyła. W czasie spotkania z Wandą Rutkiewicz powiedział: Dobry Bóg tak chciał, że tego samego dnia weszliśmy tak wysoko. Kolejny zdobyty przez nią ośmiotysięcznik musiał czekać niemal siedem lat. 15 lipca 1985 roku Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Lhotse (8501 m) i od tej pory rozpoczęła się jej „karawana do marzeń”. A oto kolejno zdobywane przez nią ośmiotysięczne szczyty: 16 października 1978 r. Mount Everest (8848 m) 15 lipca 1985 r. Lhotse (8501 m) 25 czerwca 1986 r. K2 (8611 m) 18 września 1987 r. Shisha Pangma (8027 m) 12 lipca 1989 r. Gasherbrum II (8035 m) 16 lipca 1990 r. Gasherbrum I (8068 m) 26 września 1991 r. Cho Oyu (8153 m) 22 października 1991 r. Annapurna (8091 m) Jej dziewiątym ośmiotysięcznikiem miała być Kangchendzonga... 12 maja 1992 roku wyruszyła do samotnego ataku na szczyt, jednak już nigdy stamtąd nie powróciła. Była bezspornie jedną z najwybitniejszych himalaistek świata. Opisy swoich zmagań i przemyślenia drukowała na łamach czasopism zajmujących się tematyką alpinistyczną, zarówno w kraju jak i za granicą. Współautorka i autorka książek, w tym Zdobycie Gasherbrumów , Na jednej linie , Karawana do marzeń . (Na podstawie strony internetowej: http://www.wadowice.iap.pl/gim3/himalaje/wanda/wanda.htm).

Himalajska tajemnica Wandy Rutkiewicz

Nieznane fakty z życia zdobywczyni Mount Everestu - NŚ 07/2004

Alchemia: w pogoni za nieśmiertelnością

Czarne punkty na drodze do zaświatów: O topielcach

Zbigniew Święch

W numerze

Nieznany Świat 07/2025 (415)

Nieznany Świat 06/2025 (414)

Dlaczego stare religie muszą odejść?

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka

Himalajska tajemnica Wandy Rutkiewicz

Nieznane fakty z życia zdobywczyni Mount Everestu - NŚ 07/2004

W rozmowie, jaką odbyliśmy bodaj w 1990 r. powiedziała: – Gdybym za którymś razem nie wróciła z Himalajów, nie martw się. Może zejdę do któregoś z klasztorów

PRZECZYTAJ TAKŻE

Alchemia: w pogoni za nieśmiertelnością

Czarne punkty na drodze do zaświatów: O topielcach

Dalsza treść jest płatna

Czytaj bez ograniczeń

Zbigniew Święch

W numerze

Nieznany Świat 07/2025 (415)

Nieznany Świat 06/2025 (414)

Dlaczego stare religie muszą odejść?

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka