Wszyscy jesteśmy Wędrowcami

Melan­cho­lia Lar­sa von Trie­ra swo­ją tre­ścią i nie­po­wta­rzal­ną uro­dą uświa­da­mia, że naj­waż­niej­sza tu, na Zie­mi i w ogó­le w czło­wie­ku jest wyobraź­nia. Abs­trak­cyj­ne myśle­nie. Lek­kość prze­kra­cza­nia gra­nic. Ela­stycz­ność i adap­ta­cyj­ność umy­słu oraz innych warstw zewnętrz­nych. No, cudo!

PRZECZYTAJ TAKŻE

Chrystus z Czarnobyla

Wszystko, wszędzie, naraz

Zna­jo­mi wie­dzą, że śpię jak niedź­wiedź i zasy­piam na sam dźwięk sło­wa podusz­ka. Tym­cza­sem po obej­rze­niu fil­mu Melan­cho­lia Lar­sa von Trie­ra przez całą noc nie­mal nie zmru­ży­łam oka. Obra­zy magne­tycz­ne, jak zacza­ro­wa­ne, a przy tym bar­dzo świa­do­my kli­mat malar­skie­go sur­re­ali­zmu: kra­jo­bra­zy niczym z Magritte’a czy Dale­go, nie­na­gan­ny ogród, w uszach Wagner – no, cudo!

Jak na dzieła katastroficzne to anty-film:

zło­czyn­na pla­ne­ta oka­zu­je się być ślicz­na, a typo­we dla takich obra­zów, zawsze w nich obec­ne, posta­ci roz­czu­la­ją­ce­go dziec­ka i jakie­goś milut­kie­go zwie­rząt­ka zosta­ły tu zastą­pio­ne przez smut­ne­go chłop­czy­ka o spoj­rze­niu stu­let­nie­go elfa oraz czar­ne­go konia pod­da­ne­go napa­dom melan­cho­lii. I jesz­cze ten ślub, któ­ry – w prze­ci­wień­stwie do „nor­mal­nych” fil­mów – bie­gnie jak­by do tyłu, na podo­bień­stwo zwal­nia­ją­cej pły­ty w psu­ją­cym się do szczę­tu gra­mo­fo­nie. Pysz­ne to wszyst­ko, naprawdę!

Ten film przywraca wiarę w możliwości sztuki współczesnej,

któ­ra wła­śnie dziś w kine­ma­to­gra­fii, foto­gra­fii, archi­tek­tu­rze i poezji znaj­du­je ocalenie.

Przy­po­mi­na się w tym miej­scu prze­ra­ża­ją­cy arty­kuł w Nie­zna­nym Świe­cie o ste­ro­wa­niu z Księ­ży­ca emo­cja­mi ludzi na Zie­mi. I nawet, jeśli na Srebr­nym Glo­bie nikt nie stoi za kon­so­le­tą i nie naci­ska żad­nych guzicz­ków, Melan­cho­lia prze­pięk­nie uka­zu­je związ­ki ludzi oraz zwie­rząt z tak czy ina­czej skon­fi­gu­ro­wa­ną mate­rią kosmiczną.

Myśląc o ewen­tu­al­nym tzw. koń­cu świa­ta, któ­ra u Trie­ra peł­ni rolę istot­ne­go punk­tu odnie­sie­nia dla ludz­kich emo­cji, czło­wiek zaczy­na zasta­na­wiać się, cze­go w ogó­le nale­ża­ło­by w takiej sytu­acji żało­wać, że prze­mi­ja. Być może doko­nań arty­stycz­nych, ale prze­cież wystar­czy być czy­tel­ni­kiem Nie­zna­ne­go Świa­ta (choć­by cykl o Atlan­ty­dzie czy wie­le innych arty­ku­łów), by mieć świa­do­mość, ile dzieł sztu­ki, ksią­żek, ile muzy­ki zagi­nę­ło bez­pow­rot­nie, nie prze­kre­śla­jąc tym samym moż­li­wo­ści poja­wia­nia się nowych cywi­li­za­cji. Nie mamy w ogó­le poję­cia o arcy­dzie­łach pogrze­ba­nych w trzę­sie­niach zie­mi, zato­pio­nych lawą, spo­pie­lo­nych, zala­nych gnie­wem pra­daw­nych Posej­do­nów. Nie sztu­ki więc nale­ży żało­wać, nie osią­gnięć myśli.

Melancholia uświadomiła mi – swoją treścią i samą urodą – że najważniejsza tu, na Ziemi i w ogóle w człowieku jest wyobraźnia.

Abs­trak­cyj­ne myśle­nie. Lek­kość prze­kra­cza­nia gra­nic. Ela­stycz­ność i adap­ta­cyj­ność umy­słu i innych warstw wewnętrz­nych. To, że czło­wiek jest zdol­ny do depre­sji, nawet do samo­bój­stwa. Że jest wędrowcem.

A jeśli ktoś powie, iż być może wol­ność wyobraź­ni ma swo­je matri­xo­we gra­ni­ce, odpo­wiem, że moim zda­niem, jeśli urzą­dze­nie się psu­je (a takim „zepsu­tym urzą­dze­niem” jest ktoś dotknię­ty np. cho­ro­bą psy­chicz­ną), choć­by przez to zysku­je szan­sę uciecz­ki. Bo ano­ma­lia sta­no­wi jed­ną z fur­tek uciecz­ki m.in. dla­te­go, że oka­zu­je się nieprzewidywalna.

Zwłaszcza ostatnie sceny filmu zwróciły moją uwagę na potężną siłę ludzkiej abstrakcyjnej wyobraźni.

Boha­ter­ka budu­je schron (gro­tę) z jego prze­ci­wień­stwa: lek­kiej, ażu­ro­wej kon­struk­cji stwo­rzo­nej za pomo­cą kil­ku krzy­wych gałę­zi wyło­wio­nych z zie­lo­nej topie­li leśne­go pod­szy­tu. Cóż bar­dziej nie­sta­bil­ne­go, cóż może być więk­szym zaprze­cze­niem schro­nu, niż ta, otwar­ta na wszyst­kie stro­ny alta­na! Takie szkie­le­ty sza­ła­sów sta­wia­li pierw­si ludzie i wszy­scy póź­niej­si wędrow­cy, noma­dzi – ci, któ­rzy w świe­cie czu­ją się bez­piecz­nie, a we Wszech­świe­cie jak w domu i któ­rzy nie boją się nocą oglą­dać gwiazd.

Boha­te­ro­wie fil­mu ten anty-schron roz­po­zna­ją natych­miast jako oazę bez­pie­czeń­stwa, bo jest wznie­sio­ny z wyobraź­ni i sym­bo­licz­nej abs­trak­cji. I nawet, jeśli jakiś kata­klizm znisz­czy lub prze­kształ­ci Zie­mię i roz­pry­śnie się Kro­ni­ka Aka­szy, utka­na z tego, czym w isto­cie swej jest czło­wiek – czy­li pra­gnie­nia, miło­ści i sza­leń­stwa – to pew­nie kil­ka jej błysz­czą­cych okru­chów, prze­mie­rza­jąc czar­ne głę­bie mię­dzy­pla­ne­tar­ne, przy­cią­gnie gra­wi­ta­cja tej czy innej bez­lud­nej planety.

A wtedy zaczną tkać się sny i powstanie gdzieś nowa istota myśląca, bo przecież najpierw była myśl, Logos, a dopiero potem konfiguracja ewoluujących komórek.

A na zakoń­cze­nie jesz­cze pew­na luź­na dygre­sja. Przed kil­ko­ma mie­sią­ca­mi zimo­wa­ła u mnie dzi­ka kot­ka. Pierw­sze, co zro­bi­ła, to wymy­śli­ła pew­ną zaba­wę i nauczy­ła mnie jej reguł, któ­rych zawsze ści­śle prze­strze­ga­ła. Abs­trak­cyj­ność, robie­nie cze­goś, co nie jest do nicze­go potrzeb­ne, zaba­wa, żar­to­wa­nie – to żywioł, któ­ry, moim zda­niem, może prze­cie­kać przez szcze­li­ny matri­xu, two­rzyć nowe rze­czy­wi­sto­ści, nowe wszech­świa­ty. Ucie­kać przed sche­ma­tem i ruty­ną, nawet gdy­by mia­ła to być ruty­na Gene­sis.

Od redakcji: Ze swej strony Melancholię Larsa von Triera zgodnie uznaliśmy w redakcji za jedno z najwybitniejszych i najciekawszych dzieł współczesnego kina, przyznając jej najwyższą notę. Koniecznie obejrzyjcie ten film. Koniecznie!