Nieziemska pogoda

Gigantyczne, trwające całe wieki burze, układy chmur przybierające geometryczne kształty, ponaddźwiękowe wiatry, diamentowe deszcze czy kamienie spadające z nieba… Brzmi jak science fiction? To tylko niektóre ze zjawisk całkiem realnie występujących na innych planetach. Wybierzmy się w podróż tam, gdzie żaden śmiałek jeszcze się nie zapuścił. Nawet do piekła!

Burza większa od Ziemi

Pią­ty glob od Słoń­ca. Król pla­net, zda­niem czę­ści astro­no­mów – nie­do­szła gwiaz­da. Jowisz dzier­ży więk­szość rekor­dów w Ukła­dzie Sło­necz­nym, od wiel­ko­ści, poprzez obję­tość, masę, a na posia­da­niu naj­więk­szej i naj­dłu­żej trwa­ją­cej burzy spo­śród ośmiu pla­net, koń­cząc. Wiel­ka Czer­wo­na Pla­ma, bo tak nazy­wa się gigan­tycz­ny anty­cy­klon, po raz pierw­szy zosta­ła zauwa­żo­na przez Rober­ta Hooke’a. Był rok 1664, gdy bry­tyj­ski fizyk skie­ro­wał swój tele­skop w stro­nę Jowi­sza. Zaob­ser­wo­wa­ne przez nie­go zja­wi­sko oka­za­ło się już wów­czas w peł­ni roz­wi­nię­te, zatem nie wia­do­mo, od jak daw­na tak napraw­dę trwa. Przez kolej­nych 360 lat zmie­nia­ło swo­je roz­mia­ry, osią­ga­jąc od 24 do 40 tysię­cy km dłu­go­ści – i od 12 do 14 tysię­cy km sze­ro­ko­ści (śred­ni­ca rów­ni­ko­wa Zie­mi to nie­wie­le ponad 12 500 km), trwa­jąc bez prze­rwy na połu­dnio­wej pół­ku­li Jupitera.

Wystrze­lo­na 5 sierp­nia 2011 r. son­da Juno zna­la­zła się na orbi­cie oko­ło­bie­gu­no­wej Jowi­sza pięć lat póź­niej, aby badać m.in. atmos­fe­rę olbrzy­ma. Mikro­fa­lo­wy radio­metr MWR, któ­ry dotarł tam na jej pokła­dzie, pozwo­lił na przyj­rze­nie się zja­wi­skom zasło­nię­tym przez zewnętrz­ne war­stwy chmur. Prze­sła­ne przez urzą­dze­nie dane poka­za­ły, że mon­stru­al­na burza się­ga głę­bo­ko­ści od 350, do nawet 500 km w głąb atmos­fe­ry. Dla porów­na­nia ziem­skie roz­bu­do­wa­ne chmu­ry burzo­we typu cumu­lo­nim­bus, mogą roz­cią­gać się do 15–18 km wysokości.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Karma i ludzki los a wolna wola

Alchemia: w pogoni za nieśmiertelnością

Heksagon Saturna

Szó­sta pla­ne­ta od Słoń­ca. Dru­gi pod wzglę­dem wiel­ko­ści gazo­wy olbrzym okrą­ża­ją­cy naszą dzien­ną gwiaz­dę. Posia­dacz naj­pięk­niej­szych i naj­bar­dziej oka­za­łych pier­ście­ni w całym Ukła­dzie Sło­necz­nym może pochwa­lić się jesz­cze jed­ną struk­tu­rą, jakiej dotąd nie uda­ło się zaob­ser­wo­wać na żad­nym innym glo­bie. Tajem­ni­czy sze­ścio­kąt, ufor­mo­wa­ny z chmur, oka­la pół­noc­ny bie­gun Satur­na. Się­ga oko­ło 78^o sze­ro­ko­ści pla­ne­to­gra­ficz­nej, a każ­dy z jego boków ma dłu­gość 13 800 km, więc prze­wyż­sza śred­ni­cę Zie­mi. Pręd­kość wie­ją­cych tam wia­trów prze­kra­cza 320 km/h, a co wię­cej – for­ma­cja rotu­je, wyko­nu­jąc peł­ny obrót w 10 godzin, 39 minut i 24 sekun­dy. Ist­nie­je już co naj­mniej od czte­rech dekad, choć tak napraw­dę – podob­nie jak burza na Jowi­szu – może trwać całe stulecia.

Pierw­szych obser­wa­cji tego zadzi­wia­ją­ce­go zja­wi­ska doko­na­ły son­dy Voy­ager 1 i 2 na począt­ku lat 80. ub. wie­ku. Dal­szych i bar­dziej szcze­gó­ło­wych danych, wraz z foto­gra­fia­mi w pod­czer­wie­ni oraz świe­tle widzial­nym, dostar­czy­ła misja Cas­si­ni-Huy­gens, w ramach któ­rej son­da Cas­si­ni od lip­ca 2004 do wrze­śnia 2017 sta­ła się pierw­szym sztucz­nym sate­li­tą Satur­na. W latach 1996–2010 na pół­noc­nym bie­gu­nie gazo­we­go olbrzy­ma trwa­ła zima polar­na, co nie pozwa­la­ło na przyj­rze­nie się temu obsza­ro­wi za pomo­cą Kosmicz­ne­go Tele­sko­pu Hubble’a. Widocz­ny wów­czas z Zie­mi bie­gun połu­dnio­wy nie pre­zen­to­wał ana­lo­gicz­nej for­ma­cji, choć syme­trycz­ne jej wystę­po­wa­nie na obsza­rach polar­nych glo­bu wyda­wa­ło­by się zgod­ne z intu­icją. Fakt ten doda­wał jesz­cze więk­szej tajem­ni­czo­ści zagad­nie­niu. Czy tak regu­lar­ny, geo­me­trycz­ny kształt, nie­przy­po­mi­na­ją­cy efek­tów natu­ral­nych pro­ce­sów, miał­by być wyni­kiem dzia­łal­no­ści obcej inte­li­gen­cji? Wyda­je się, że to zbyt dale­ko idą­ce wnioski.