Od sióstr Fox, przez Ossowieckiego, do Jackowskiego

Mediumizm to wieloznaczny termin, dzisiaj na ogół dotyczy zdobywania informacji drogą pozazmysłową. Jest wiele pokrewnych praktyk w różnych częściach świata, które wychodzą poza ramy świadomości i których może dotyczyć

Okres świet­no­ści badań nauko­wych nad mediu­mi­zmem, zwłasz­cza nad moż­li­wo­ścią kon­tak­tu ze zmar­ły­mi, w Euro­pie Zachod­niej i w Sta­nach Zjed­no­czo­nych, przy­pa­da na lata 1880–1930. Ludzie nauki pro­wa­dzi­li wte­dy sean­se spi­ry­ty­stycz­ne z udzia­łem wybit­nych mediów. Zmia­nie ule­gły podej­ścia badaw­cze, ale zasad­ni­cze pyta­nia o zasięg świa­do­mo­ści, pozo­sta­ły i nadal nie zna­la­zły odpowiedzi.

Te pierw­sze udo­ku­men­to­wa­ne bada­nia, mało komu zna­ne, zosta­ły nie­daw­no opi­sa­ne w książ­ce Ala­na Gaul­da The hey­day of men­tal medium­ship 1880–1930: Inve­sti­ga­tors, mediums and com­mu­ni­ca­tors (Naj­lep­sze lata mediu­mi­zmu men­tal­ne­go, 1880–1930: Bada­cze, media i komu­ni­ka­to­rzy), wyda­nej w 2022 r.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Piramidy nie były grobowcami: nowa teoria starożytnej technologii sonochemicznej

Czy można połączyć chrześcijaństwo z reinkarnacją? (cz. 1)

Tytuł sygna­li­zu­je naj­lep­sze lata mediu­mi­zmu men­tal­ne­go i pro­wa­dzo­ne ongiś nad nimi bada­nia. W dru­giej poło­wie XIX w. teo­ria ewo­lu­cji Dar­wi­na spo­wo­do­wa­ła kry­zys wia­ry u wie­lu głę­bo­ko myślą­cych ludzi nauki. Zada­wa­no sobie waż­ne pyta­nie, czy nauko­wo w ogó­le moż­na udo­wod­nić moż­li­wość zaist­nie­nia życia. Jed­no­cze­śnie w kul­tu­rze zachodniej

pojawił się spirytyzm,

nie­for­mal­ny maso­wy ruch zakła­da­ją­cy taką moż­li­wość. Za jego począ­tek uwa­ża się sean­se ame­ry­kań­skich sióstr Fox z dziw­ny­mi efek­ta­mi stu­ka­nia, któ­re uwa­ża­no za for­mę kon­tak­to­wa­nia się zmar­łych. Euro­pę i Ame­ry­kę opa­no­wał szał wywo­ły­wa­nia duchów. Dawa­ły one znać o sobie na sean­sach przez tzw. wiru­ją­ce sto­li­ki, lewi­tu­ją­ce, stu­ka­ją­ce i odpo­wia­da­ją­ce na pyta­nia. Bar­dzo szyb­ko oka­za­ło się, że naj­bar­dziej uda­ne były te sena­se, w któ­rych uczest­ni­czy­ło medium, obda­rzo­ne spe­cjal­nym darem nawią­zy­wa­nia kon­tak­tu z zaświa­ta­mi. Poja­wi­ło się wte­dy wie­le takich osób. Na sean­sach z ich udzia­łem, duchy nie tyl­ko puka­ły w stół. W pomiesz­cze­niach fru­wa­ły nafos­fo­ry­zo­wa­ne przed­mio­ty, uka­zy­wa­ły się posta­ci zmar­łych. Zain­te­re­so­wa­nie i zapo­trze­bo­wa­nie na tego typu kon­tak­ty z ducha­mi było wiel­kie, i zja­wi­ska te sta­ły się przed­mio­tem badań nauko­wych. Szyb­ko jed­nak wyszło na jaw, że więk­szość mediów to oszu­ści. Sean­se w warun­kach kon­tro­lo­wa­nych przy­nio­sły wiel­kie roz­cza­ro­wa­nie. Zja­wy oka­zy­wa­ły się maska­mi poru­sza­ny­mi przez medium, cza­sem samo medium peł­za­ło po pod­ło­dze albo macha­ło ręka­mi z papie­ru – sło­wem peł­ne były sztu­czek kuglar­skich (choć pew­nie nie cały mediu­mizm fizycz­ny to oszu­stwo). Ale bada­nia nad mediu­mi­zmem men­tal­nym, obok roz­ma­itych oszustw, wyłoniły

prawdziwe media,

któ­re zga­dza­ły się na bada­nia w kon­tro­lo­wa­nych warun­kach. Zna­leź­li się też naukow­cy, mają­cy czas i cier­pli­wość na pro­wa­dze­nie sean­sów przez dłu­gi czas i chęt­ni uczest­ni­czyć w nich. Zebra­no mnó­stwo spra­woz­dań i doku­men­ta­cji, czę­sto samo medium w tran­sie posłu­gi­wa­ło się pismem auto­ma­tycz­nym. Pró­bo­wa­no usta­lić, czy w sean­sach poja­wia­ły się praw­dzi­we oso­bo­wo­ści zmar­łych bli­skich, czy też mia­no do czy­nie­nia z tele­pa­tią lub wyobraź­nią medium.

A dla­cze­go te bada­nia opu­bli­ko­wa­no dopie­ro teraz? Autor wspo­mnia­nej książ­ki Alan Gauld, wybit­ny parap­sy­cho­log i autor kla­sycz­nych publi­ka­cji z tej dzie­dzi­ny*, przez wie­le lat zbie­rał i stu­dio­wał mate­ria­ły archi­wal­ne, prze­glą­dał spra­woz­da­nia z sean­sów prze­pro­wa­dzo­nych przez zna­ko­mi­tych uczo­nych za oce­anem i w Wiel­kiej Bry­ta­nii z wybit­ny­mi media­mi, dzia­ła­ją­cy­mi nawet ponad wiek temu. W okre­sie, któ­rym się zaj­mu­je, powsta­ło Bry­tyj­skie Towa­rzy­stwo Badań Psy­chicz­nych (1882), dwa lata potem Ame­ry­kań­skie Towa­rzy­stwo Badań Psy­chicz­nych. Ich zało­ży­cie­le mie­li nie tyl­ko nauko­we podej­ście i pasję pozna­nia, ale też nie­za­leż­ność finan­so­wą i czas na docie­kli­we bada­nia. W tym cza­sie jeden z naj­bar­dziej zna­nych psy­cho­lo­gów Wil­liam James odkrył Leono­rę Piper, naj­sław­niej­sze medium w histo­rii mediumizmu.

To, że media i uczest­ni­cy sean­sów współ­pra­co­wa­li przez dłu­gi czas, może budzić podej­rze­nie o wyciek infor­ma­cji. Jed­nak­że od począt­ku bada­cze zda­wa­li sobie spra­wę z tego zagro­że­nia i wła­śnie dla­te­go spra­woz­da­nia są tak szcze­gó­ło­we. Czę­sto też na sean­sach nie­któ­re oso­by bywa­ły jed­no­ra­zo­wo, lub brał w nich udział pośred­nik, repre­zen­tu­ją­cy oso­bę poszu­ku­ją­cą kon­tak­tu. A bez kon­tek­stu, bez cza­su na roz­wój rela­cji mię­dzy wszyst­ki­mi obec­ny­mi na sean­sie byta­mi, nie ma moż­li­wo­ści cało­ścio­wej ana­li­zy, powsta­ją tyl­ko listy tra­fień i błę­dów. Tutaj nato­miast mamy inte­rak­cje typo­we dla roz­mo­wy z udzia­łem medium, uczest­ni­ków, bada­czy, komu­ni­ku­ją­cych się bytów i ich prze­wod­ni­ków. Mamy do czy­nie­nia z poglą­da­mi, posta­wa­mi, komen­ta­rza­mi, gesta­mi, cza­sem wyra­ża­ny­mi za pomo­cą wyglą­du pisma auto­ma­tycz­ne­go pro­du­ko­wa­ne­go przez medium w tran­sie. Taki peł­niej­szy obraz siłą rze­czy wymy­ka się ustruk­tu­ry­zo­wa­nym bada­niom. Doty­czy to zwłasz­cza komu­ni­ku­ją­cych się bytów, któ­re potra­fią być nad­zwy­czaj prze­ko­nu­ją­ce w spra­wach codzien­nych lub emo­cjo­nal­nych, ale gubią się w inte­lek­tu­al­nych tema­tach, któ­re były im bli­skie za życia. A licz­ne kon­fa­bu­la­cje mediu­mi­stycz­ne zawie­ra­ją jed­no­cze­śnie okru­chy praw­dzi­wej infor­ma­cji, tak jak­by banal­ny stru­mień świa­do­mo­ści medium w tran­sie był prze­ry­wa­ny mate­ria­łem usi­łu­ją­cym wtrą­cić się z zewnątrz.

Póź­niej­sze meto­dy badaw­cze udo­sko­na­li­ły się pod wie­lo­ma wzglę­da­mi. Ocze­ki­wa­nia sta­ły się skrom­niej­sze i bar­dziej reali­stycz­ne. Wcze­sny eks­pan­syw­ny mediu­mizm prze­szedł do histo­rii. Ale cho­ciaż dzi­siej­sze bada­nia są dosko­na­le kon­tro­lo­wa­ne i doku­men­to­wa­ne, nie mamy w nich tej cią­gło­ści, tej inte­rak­cji mię­dzy medium i uczest­ni­ka­mi, gdzie ujaw­nia się bogac­two moż­li­wych współ­dzia­łań w sfe­rze świa­do­mo­ści, pod­świa­do­mo­ści, szer­szej świa­do­mo­ści czy nadświadomości.