Suma wszystkich strachów

O kosmitach, o których mówi się coraz poważniej, o równie poważnie traktowanych zagrożeniach ze strony sztucznej inteligencji oraz o tym, czy twórcom fantastyki naukowej udało się dobrze przewidzieć czasy, które jawią się nam na horyzoncie – z miłośnikiem fantastyki naukowej i wydawcą, Wojtkiem Sedeńko, rozmawia Marek Żelkowski

Jesteś znawcą literatury fantastycznej ze szczególnym uwzględnieniem science fiction. Można przyjąć, że od czasów Julesa Verne’a, a jak chcą inni Herberta George’a Wellsa, w każdym razie od dziesięcioleci, pisarze tworzyli światy jutra wypełnione niezwykłymi wynalazkami. Nie masz chwilami wrażenia, że nasza rzeczywistość dogania lub nawet dogoniła już fantazje? Elon Musk chce zintegrować człowieka z elektroniką użytkową za pomocą Neuralinka. Zapowiada również wyprawę na Marsa, a ostatnio nawet do Alfa Centauri. Sztuczna inteligencja staje się powoli częścią naszej codzienności. Pewnie mógłbym tak wymieniać jeszcze bardzo długo. Na naszych oczach „stało się jutro”?

– Ja mam cały czas wra­że­nie, że jestem wodzo­ny za nos przez tech­no­lo­gię, któ­rą my, ludzie, stwo­rzy­li­śmy i to odkąd prze­sie­dli­śmy się z powo­zów kon­nych na meta­lo­we brycz­ki z koń­mi mecha­nicz­ny­mi. Jedy­ny poży­tek to ten, że rura wyde­cho­wa w mecha­nicz­nych jest z tyłu, bo u koni – na wprost nasze­go powo­nie­nia. Kie­dy o tym roz­my­ślam, poja­wia mi się przed ocza­mi taki obra­zek: Pat Cadi­gan, bry­tyj­ska autor­ka SF, zwa­na kró­lo­wą cyber­pun­ku, udzie­la na kon­wen­cie wywia­du. Nie mie­li­śmy na czym zapi­sać wypo­wie­dzi, nie było mikro­fo­nu, tyl­ko taki wbu­do­wa­ny w magne­to­fon kase­to­wy. Kabel był krót­ki, musie­li­śmy magne­to­fon posta­wić na krze­śle, a sła­by mikro­fon zmu­szał roz­mów­ców do nachy­la­nia się nad tym sprzę­tem hi-fi z poprzed­niej epo­ki (tele­fo­ny mobil­ne dopie­ro wcho­dzi­ły do uży­cia i nie mia­ły baje­rów). Oczy­wi­ście padło podob­ne pyta­nie, jakie mi zada­łeś – czy tech­no­lo­gia nie jest waż­niej­sza od czło­wie­ka, na co Pat ze śmie­chu pra­wie spa­dła z krze­sła. Pamię­tam też Char­le­sa Stros­sa, inne­go bry­tyj­skie­go pisa­rza, zakrę­co­ne­go na punk­cie tech­no­lo­gii i bycia onli­ne przez cały czas, że wyglą­dał na kon­wen­cie jak jakiś cyborg – to też były cza­sy, gdy mobil­ny inter­net pozo­sta­wał w sfe­rze marzeń. Mło­dzi ludzie, uro­dze­ni już ze smart­fo­nem w dło­ni, nie wyobra­ża­ją sobie takiej sytu­acji. A ja widzę powieść posta­po­ka­lip­tycz­ną, w któ­rej jakiś impuls magne­tycz­ny, burza sło­necz­na pozba­wia nas tych mobaj­lów, a uza­leż­nie­ni od bycia onli­ne bie­ga­ją w sza­le, rwą sobie wło­sy z gło­wy i szu­ka­ją sznu­ra kom­pa­ty­bil­ne­go z gałę­zią. Elon Musk jest wizjo­ne­rem, jego zasłu­gi są wiel­kie, z dru­giej jed­nak stro­ny prze do przo­du nie oglą­da­jąc się na skut­ki. A jego wypo­wie­dzi na tema­ty spo­łecz­ne i poli­tycz­ne poka­zu­ją, że ten czło­wiek stra­cił kon­takt z praw­dzi­wą rze­czy­wi­sto­ścią. Może niech leci jak naj­szyb­ciej na tę Alfę Centauri. 

Sztucz­na inte­li­gen­cja będzie powo­li doko­ny­wać domi­na­cji róż­nych zawo­dów, ale dopó­ki nie uzy­ska samo­świa­do­mo­ści, raczej nie mamy się cze­go oba­wiać. Czy to nastą­pi? Moż­li­we. Ale prze­cież sami do koń­ca nie wie­my, czym jest świadomość.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Karma i ludzki los a wolna wola

Alchemia: w pogoni za nieśmiertelnością

Prze­ra­ża­ją­co pre­zen­tu­je się ska­la i – przede wszyst­kim – szyb­kość zmian. Nikt, napraw­dę nikt, nie ogar­nia cało­kształ­tu. Jakiś czas temu wpadł mi w ręce wywiad ze Sta­ni­sła­wem Lemem, w któ­rym mówi on, że zre­zy­gno­wał z czy­ta­nia wszyst­kich cza­so­pism nauko­wych i śle­dze­nia kie­run­ków roz­wo­ju nauki, bo on – czło­wiek rene­san­su – nie był w sta­nie nadą­żać za postę­pem nauko­wym. A to było w latach 60. ub. w.!

Lepiej się z tym nie ści­gać. War­to poczy­tać książ­kę, napić się kawy, pójść do lasu na spa­cer albo na grzy­by. Uspo­ko­ić się i zre­lak­so­wać. I spoj­rzeć na świat i sie­bie z dystan­su. Jak­by powie­dzia­ło mło­de poko­le­nie – mieć wyje­bon­go.

Pytając Cię o otaczającą nas (coraz bardziej) rzeczywistość, zostawiłem sobie w zanadrzu temat specjalny. Na początku roku 2023 dosyć niespodziewanie wróciło wzmożone zainteresowanie UFO/UAP. Zaczęło się od chińskiego balonu nad USA, ale potem robiło się coraz ciekawiej. Mniej więcej w połowie roku objawił się niejaki David Grusch. Dyskomfort dla niedowiarków polegał na tym, że owego „whistleblowera” (sygnalistę) przedstawiano jako oficera Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych oraz byłego urzędnika wywiadu. Grush udzielał się w środkach masowej komunikacji, ale, co ważniejsze, był przesłuchiwany w Izbie Reprezentantów. Twierdził, że rząd federalny Stanów Zjednoczonych prowadzi tajne programy: odzyskiwania UFO/UAP oraz inżynierii wstecznej, a także, że jest w posiadaniu nie-ludzkich statków kosmicznych wraz z ich martwymi pilotami. Można było odnieść wrażenie, że ktoś stara się przygotować ludzi na kontakt z Obcymi. Dla ciebie „obce cywilizacje” to nic nowego. W science fiction „extraterrestrialsi” to niemal norma. Czy myślisz czasami o Obcych, tak pozaliteracko? A przy okazji… Co ciekawego fantastyka naukowa mówi nam o ewentualnych przybyszach z gwiazd?

– Te prze­słu­cha­nia przed Izbą Repre­zen­tan­tów Kon­gre­su USA nada­ły spra­wie nie­po­waż­nej – poważ­ny wydźwięk. Wciąż jed­nak nie mamy dowo­dów. Te wszyst­kie Stre­fy 51, balo­ny, nowe książ­ki, arty­ku­ły i rela­cje pod­grze­wa­ją, a może raczej odgrze­wa­ją spra­wę UFO. Jestem miło­śni­kiem fan­ta­sty­ki, ale mam do tego podej­ście prag­ma­tycz­ne. Mnie nie wystar­czy I want to belie­ve. Ja chcę poznać dowo­dy. Sądzę też, że przy­go­to­wy­wa­nie ludz­ko­ści na wizy­tę Obcych wyglą­da­ło­by ina­czej, a nie tyl­ko: taj­ne przez ści­śle taj­ne.