Żeglowanie przez życie z busolą wiedzy

O wiedzy fizycznej i metafizycznej, o źródłach przekonań potrzebnych każdemu z nas do życia, o wiedzy naukowej i tej wynikającej z doświadczenia, także mistycznego, mówi nam dr Katarzyna Kuś – filozofka, kierowniczka Laboratorium Filozofii Eksperymentalnej, adiunkt w Zakładzie Epistemologii Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

Dr Kata­rzy­na Kuś uwa­ża za swój obo­wią­zek – jako naukow­ca zaj­mu­ją­ce­go się filo­zo­fią i ety­ką nauki – dzie­le­nie się prze­my­śle­nia­mi nie tyl­ko z oso­ba­mi, któ­re podob­nie do niej, przy­zna­ją wie­dzy nauko­wej szcze­gól­ną war­tość, ale i z tymi, któ­re nie­ko­niecz­nie podzie­la­ją to zda­nie. Pod­kre­śla jed­nak, że doce­nie­nie wagi nauki pły­nie ze zro­zu­mie­nia zarów­no metod jej two­rze­nia, jak i jej nie­unik­nio­nej zawod­no­ści oraz wyni­ka­ją­cych z tego ograniczeń

– Codzien­nie dzię­ki nowym doświad­cze­niom – mówi filozofka –

PRZECZYTAJ TAKŻE

A jego imię będzie czterdzieści i cztery: Dziady Mickiewicza a historia matematyczna

W Krainie Fiordów. Oslo, Munch, wikingowie, runy

zdobywamy wiedzę

o życiu, o sobie, o swo­jej prze­szło­ści, o swo­im oto­cze­niu. O rze­czach bez­po­śred­nio z nami nie­zwią­za­ny­mi dowia­du­je­my się zazwy­czaj w inny spo­sób: prze­cież nigdy nie byłam świad­kiem żad­ne­go daw­ne­go fak­tu histo­rycz­ne­go, nie widzia­łam na wła­sne oczy, jak Juliusz Cezar prze­kra­czał Rubi­kon,. Praw­do­po­dob­nie nigdy też bez­po­śred­nio nie zoba­czę, że Zie­mia jest kulą. Zde­cy­do­wa­na więk­szość naszej wie­dzy o świe­cie jest więc zapo­śred­ni­czo­na – pocho­dzi ze szko­ły, z mediów, od innych ludzi i z poradników.

Czer­pie­my ją z tych wszyst­kich źró­deł, nie jest jed­nak jed­no­rod­na. Wie­dza nauko­wa opie­ra się na kon­kret­nym zbio­rze metod i pro­ble­mów, któ­re histo­rycz­nie się zmie­nia­ją. Wie­dza potocz­na jest zwią­za­na z codzien­nym doświad­cze­niem i tra­dy­cją prze­ka­zy­wa­ną z poko­le­nia na poko­le­nie w rodzi­nie lub szer­szej spo­łecz­no­ści. Ist­nie­je też wie­dza poza­nau­ko­wa, czę­sto o cha­rak­te­rze egzy­sten­cjal­nym, pocho­dzą­ca np. z sys­te­mów reli­gij­nych, mistycz­nych, ezo­te­rycz­nych czy tajem­nych, na przy­kład z astro­lo­gii, parap­sy­cho­lo­gii, nume­ro­lo­gii, sym­bo­li­ki, magii czy medy­ta­cji. Opie­ra się ona na innych fun­da­men­tach niż pre­cy­zyj­ne testo­wa­nie hipo­tez w eks­pe­ry­men­cie nauko­wym i naj­czę­ściej doty­czy celu życia i sen­su bycia w świe­cie. Co istot­ne, to wła­śnie ona czę­sto mówi nam, jak powin­ni­śmy dzia­łać i jakie są nasze powin­no­ści, daje dobre rady, cze­go wie­dza nauko­wa zazwy­czaj unika. 

Racjo­nal­ne nasta­wie­nie, pole­ga­ją­ce na zaufa­niu do nauki jako naj­lep­szej stra­te­gii dba­nia o zdro­wie, bywa trud­ne do zasto­so­wa­nia w indy­wi­du­al­nym przy­pad­ku. Wie­dza medycz­na jest wie­dzą ogól­ną, opar­tą na praw­do­po­do­bień­stwie i przez to czę­sto może być nie­wy­star­cza­ją­cą moty­wa­cją do postę­po­wa­nia zgod­nie z jej zale­ce­nia­mi. Sko­ro na przy­kład wie­my, że dana tera­pia oka­za­ła się w danej popu­la­cji sku­tecz­na w 70% zaob­ser­wo­wa­nych przy­pad­ków, to zna­czy, że z dużym praw­do­po­do­bień­stwem zadzia­ła w moim jed­nost­ko­wym przy­pad­ku, ale pew­no­ści nie ma. Nawet jeśli wiem, że ryzy­ko wstrzą­su ana­fi­lak­tycz­ne­go, naj­cięż­sze­go NOP (nie­po­żą­da­ne­go odczy­nu poszcze­pien­ne­go), jest bar­dzo niskie – w Pol­sce wystę­pu­je 1 raz na 1 milion poda­nych szcze­pio­nek – to kto mi zagwa­ran­tu­je, że to nie ja lub nie moje dziec­ko będzie­my tą jed­ną oso­bą? Dla­te­go wła­śnie decy­zje opar­te na wyni­kach badań, jak te doty­czą­ce szcze­pień, bywa­ją tak trud­ne. Kom­pli­ku­je je nie tyl­ko nie­unik­nio­ny mar­gi­nes nie­pew­no­ści, ale czę­sto rów­nież kon­flikt z wyzna­wa­ny­mi przez nas war­to­ścia­mi, jak choć­by nie­uf­ność wobec inge­ren­cji w Natu­rę. Poka­zu­je to, że świa­do­me korzy­sta­nie z wie­dzy nauko­wej, choć­by medycz­nej, wyma­ga od nas przy­ję­cia pew­nych fun­da­men­tal­nych zało­żeń – na przy­kład uzna­nia, że mimo swo­ich ogra­ni­czeń, jest ona naj­lep­szym prze­wod­ni­kiem, jakim dysponujemy.