Gaslighting

Natknąłem się na nieznane słowo, a ponieważ pochodzę z pokolenia, dla którego nowymi słowami były: samolot odrzutowy, plastik, teflon, długopis, o elektronice i internecie nie wspominając, przyjąłem moją niewiedzę z pokorą i zasięgnąłem informacji u wiceboga Google’a

Mam na myśli angiel­skie sło­wo gasli­gh­ting, ozna­cza­ją­ce for­mę prze­mo­cy psy­chicz­nej, pole­ga­ją­cej na mani­pu­lo­wa­niu dru­gą oso­bą w takim wymia­rze, aby prze­jąć nad nią peł­ną kontrolę.

Uży­ła go w ostat­nich tygo­dniach kam­pa­nii wybor­czej w Sta­nach Zjed­no­czo­nych Kama­la Har­ris, oskar­ża­jąc Donal­da Trum­pa o gasli­gh­ting – gdy powie­dział o zamiesz­kach na Kapi­to­lu z 6 stycz­nia 2021 r. jako o dniu miło­ści. To zabrzmia­ło raczej jak kpi­na, ale Kama­li Har­ris paso­wa­ło skry­ty­ko­wać Trum­pa za pró­bę mani­pu­lo­wa­nia opi­nią publicz­ną, oraz znie­kształ­ca­nie rzeczywistości.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Fundamentalizm religijny jako moment zwrotny w przemianach na Ziemi

Ważny znak nadziei

Trump być może rze­czy­wi­ście drwił z powa­gi sytu­acji. Pyta­nie czy każ­de kłam­stwo i mani­pu­la­cja jest już gasli­gh­tin­giem? Ten rodzaj prze­mo­cy psy­chicz­nej cha­rak­te­ry­zu­je się umie­jęt­no­ścią pod­wa­ża­nia rze­czy­wi­sto­ści w taki spo­sób, aby ofia­ra zaczę­ła wąt­pić w swo­je myśli, oce­ny, zmy­sły i tak aż do utra­ty poczu­cia wła­snej war­to­ści, co powo­du­je, że zdro­wie psy­chicz­ne ofia­ry pod­upa­da i czy­ni ją w peł­ni zależ­ną od manipulatora.

Czy gasli­gh­ting jest kolej­nym sło­wem, któ­re weszło w zakres psy­cho­lo­gii, trud­no oce­nić. Nawet jeśli oce­na Har­ris była słusz­na a wypo­wiedź Trum­pa kary­god­na, sta­ło się to narzę­dziem wal­ki poli­tycz­nej, a kłam­stwa i mani­pu­la­cje w dzi­siej­szej poli­ty­ce to chleb powsze­dni i nie wyma­ga opi­su, wyja­śnień, czy interpretacji.

Gasli­gh­ting naro­dził się za przy­czy­ną sztu­ki teatral­nej Gasli­ght, następ­nie zekra­ni­zo­wa­nej w 1944 r. z Ingrid Berg­man w roli głów­nej. Jej ekra­no­wy mąż ze zbrod­ni­czą pre­me­dy­ta­cją i inwen­cją prze­ko­nu­je ją, że przy­ga­sa­nie lam­py gazo­wej jest jedy­nie wytwo­rem jej wyobraź­ni i symp­to­mem poważ­nej choroby.

Gasli­gh­ting coraz czę­ściej zarzu­ca­ny jest w dys­ku­sji tym, któ­rzy poda­ją w wąt­pli­wość czy­jeś argu­men­ty, spo­sób rozu­mo­wa­nia, sta­ny emo­cjo­nal­ne. A nawet oso­bom repre­zen­tu­ją­cym odmien­ne poglą­dy, co jest już poważ­nym nadużyciem.

Nie­za­leż­nie od tego, jak bar­dzo się z czy­imś obra­zem rze­czy­wi­sto­ści nie zga­dza­my, nie zna­czy to jesz­cze, że jeste­śmy bez­rad­ni. Kana­pa w gabi­ne­cie psy­cho­te­ra­peu­ty bywa nie­rzad­ko pierw­szym miej­scem, gdzie ofia­ra gasli­gh­tin­gu dowia­du­je się, że w oso­bi­stej rela­cji ktoś sto­so­wał wobec niej prze­moc, i tak jej rze­czy­wi­stość odzy­sku­je wła­ści­we proporcje.

Czy każ­da mani­pu­la­cja jest gasli­gh­tin­giem? Nie nam, hipo­te­tycz­nym pacjen­tom owej sław­nej kana­py wyro­ko­wać, ale nie­zwy­kle waż­nym jest prze­ko­na­nie, że ktoś nasze uczu­cia uzna­je, trak­tu­je poważ­nie i potra­fi nam okre­ślić, co jest prze­mo­cą, a co nie, co rze­czy­wi­stą mani­pu­la­cją, a co pomył­ką, czy wytwo­rem naszej lub cudzej wyobraźni.

Godzi­my się akcep­to­wać rze­czy­wi­stość jed­no­cze­śnie prze­czu­wa­jąc, iż być może nic nie jest real­ne. A zatem na pocie­sze­nie sło­wa wiel­kie­go pisa­rza Erne­sta Hemin­gwaya: Szczę­ście wśród inte­li­gent­nych osób to naj­rzad­sza rzecz jaką znam.

Więc w koń­cu, co się dzie­je? Życie się dzieje!

dPN

e‑mail: andrzej.​szmilichowski@​gmail.​com