Miejsce zaklętej Mocy – O genius loci Lubyczy Królewskiej zdań kilka

We wrześniu br. po raz drugi uczestniczyłem w 3. Festiwalu Horroru i Kryminałów, czyli w Kryminaliach Lubyckich, wydarzeniu kulturalno-literackim w Lubyczy Królewskiej na Roztoczu Południowym. Jest to miejsce tak nasiąknięte magią i duchowością, że nie mogłem się powstrzymać od napisania kilku zdań na ten temat

Ducho­wym twór­cą ini­cja­ty­wy, któ­ra sku­tecz­nie wskrze­sza ducha tej zaklę­tej w cza­sie i prze­strze­ni miej­sco­wo­ści, jest Ste­fan Dar­da – autor serii opo­wie­ści łączą­cych wąt­ki kry­mi­nal­ne z para­nor­mal­ny­mi, z któ­rym znam się i przy­jaź­nię od lat. Luby­cza Kró­lew­ska znaj­du­je się nie­opo­dal przej­ścia gra­nicz­ne­go w Hre­ben­nem. Żyje i tęt­ni wyda­rze­nia­mi ostat­nich lat, z jaki­mi zma­ga się sąsied­nia Ukra­ina. Ale poło­że­nie tej miej­sco­wo­ści przy­wo­łu­je wie­le innych duchów prze­szło­ści. Od zara­nia dzie­jów oko­li­ca jest na wskroś magicz­na, tajem­ni­cza, a chwi­la­mi – prze­ra­ża­ją­ca. Już w trze­cio­rzę­dzie nastą­pi­ła tam heka­tom­ba lasu pier­wot­ne­go. Wybu­chy oko­licz­nych wul­ka­nów pocho­wa­ły żyw­cem w popie­le tysią­ce olbrzy­mich przod­ków cypry­śni­ków błot­nych (łac. taxo­dio­xy­lon taxo­dii). Do dziś oko­licz­ni miesz­kań­cy odnaj­du­ją ska­mie­nia­łe pnie – duchy przed­po­to­po­we, zasty­głe w naj­drob­niej­szych szczegółach.

Do nie­daw­na, z racji swo­ich nie­zrów­na­nych walo­rów este­tycz­nych, były one przed­mio­tem nie­le­gal­ne­go han­dlu. Dziś sta­no­wią impo­nu­ją­cy zbiór muzeum ska­mie­nia­łych drzew w pobli­skich Siedliskach.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Alchemia: w pogoni za nieśmiertelnością

Kobiety pierwszych Piastów

Minę­ły milio­ny lat nim czło­wiek zawi­tał do tego tajem­ni­cze­go cmen­ta­rzy­ska. Rósł tam już inny las, a teren nie­rów­ny i nie­przy­stęp­ny, stał się na wie­ki schro­nie­niem dla odlud­ków, ucie­ki­nie­rów i pustel­ni­ków. Ich upra­gnio­ny spo­kój zakłó­ca­ły od cza­su do cza­su hor­dy żąd­nych krwi najeźdź­ców, któ­rzy sta­ra­li się na skró­ty dotrzeć do żyznych dolin leżą­cych bar­dziej na zachód.

W XVI w. król Pol­ski Zyg­munt II August posta­no­wił zago­spo­da­ro­wać te tere­ny. W tym celu zapro­sił spe­cja­li­stów od rol­nic­twa gór­skie­go, Woło­chów znad Morza Czar­ne­go, któ­rzy sku­tecz­nie wskrze­si­li ducha tej zaklę­tej w cza­sie i prze­strze­ni miej­sco­wo­ści. Legen­da gło­si, że pośród spro­wa­dzo­nych knia­ziów zna­lazł się poto­mek same­go Wła­da III Palow­ni­ka zwa­ne­go Dra­ku­lą. Pamiąt­ką po tam­tych wyda­rze­niach jest miej­sco­wość Knia­zie, w któ­rej zwie­dzać moż­na ruiny cer­kwi ufun­do­wa­nej przez przy­by­szów z połu­dnia. Budow­la, moc­no zde­ze­lo­wa­na, oto­czo­na lasem cmen­tar­nych krzy­ży, robi pio­ru­nu­ją­ce wra­że­nie. Stoi nie­opo­dal dro­gi i była­by cał­ko­wi­cie nie­zau­wa­żal­na, gdy­by nie tabli­ca infor­ma­cyj­na i wąska ścież­ka wydep­ta­na przez zwie­dza­ją­cych. Cer­kiew ta zosta­ła uwiecz­nio­na w ostat­niej sce­nie fil­mu Zim­na woj­na w reży­se­rii Paw­ła Paw­li­kow­skie­go.

Kolej­nym obiek­tem mro­żą­cym krew w żyłach jest pobli­ski kur­han tatar­ski. Wiel­ka mogi­ła pia­sko­wa poro­śnię­ta lasem, któ­rej kształt pół­księ­ży­ca zauwa­żyć moż­na jedy­nie z lotu pta­ka. Jest pamiąt­ką po bitwie, w któ­rej roz­gro­mio­ne zosta­ły sze­re­gi najeźdź­ców. Prze­cha­dza­jąc się wąską ścież­ką po grzbie­cie tej mrocz­nej kon­struk­cji poczu­łem ciar­ki na całym cie­le, a w ciszy nad­cho­dzą­cej nocy, prze­ry­wa­nej wyciem psów, zda­ło mi się sły­szeć lament setek zbłą­ka­nych dusz. Zebraw­szy się na odwa­gę, zwie­rzy­łem się ze swo­ich doznań moim festi­wa­lo­wym gospo­da­rzom. Wyja­śni­li mi, że nie­ko­niecz­nie musia­łem wyczuć Tata­rów w mogi­le. Źró­dło mrocz­nych sen­sa­cji mogło tkwić zupeł­nie gdzie indziej.

Otóż ród Horo­wit­zów – miej­sco­wych poten­ta­tów, wzniósł na swo­ich wło­ściach oka­za­ły pałac. Zakup mate­ria­łu i spro­wa­dze­nie go z odle­głych stron pochło­nę­ło mają­tek. W ramach oszczęd­no­ści wła­ści­cie­le rzu­ci­li łako­mym okiem na pobli­skie wznie­sie­nie, o któ­rym krą­ży­ły jedy­nie dziw­ne zabo­bo­ny wśród gmi­nu. Pod osło­ną nocy wyko­pa­li piach z tatar­skiej mogi­ły. Czy musie­li oddzie­lać go od szcząt­ków ludz­kich? Nie wia­do­mo. Oka­za­ła budow­la zosta­ła ukoń­czo­na i Horo­wit­zo­wie w koń­cu w niej zamiesz­ka­li. Los jed­nak spra­wił, a może jakieś fatum, że w rodzi­nie zaczę­ło źle się dziać. Krą­ży­ły plot­ki, jako­by jej człon­ków do sza­łu dopro­wa­dza­ły noc­ne lamen­ty w nie­zro­zu­mia­łym języ­ku. Część rodzi­ny się wypro­wa­dzi­ła, a wytwor­ny budy­nek dzia­łał zale­d­wie 50 lat, następ­nie pusty popa­dał w ruinę, aż został cał­ko­wi­cie roze­bra­ny. Duchy pole­głych Tata­rów nie zazna­ły jed­nak spo­ko­ju. Z budul­ca pozo­sta­łe­go po roz­biór­ce sko­rzy­sta­no po woj­nie do budo­wy miej­sco­we­go kościo­ła i cer­kwi. Czy fatum nadal krą­ży po oko­li­cy? Ser­decz­nie pole­cam spraw­dzić same­mu. Ostat­nie­go dnia, godzi­nę przed moim odjaz­dem, pewien miesz­ka­niec pobli­skie­go Mni­cho­wa powie­dział mi, że jego wujek jest miej­sco­wym zna­cho­rem, z tych, co bar­dziej na pół­noc zwą szep­tu­cha­mi – i zna mnó­stwo sta­rych opo­wie­ści gro­zy. Nie mogę się docze­kać powro­tu do Luby­czy Kró­lew­skiej, aby poznać go oso­bi­ście, wysłu­chać oraz spi­sać lokal­ne hor­ro­ry i podzie­lić się nimi z Czytelnikami.