Ogień, tatarak i Duch Święty

Umajone dni – tak w skrócie można określić święto upamiętniające zesłanie Ducha Świętego na apostołów. Początkowo były one łączone z Wielkanocą. Od IV w. zaczęto obchodzić je jako odrębną uroczystość, w niedzielę i poniedziałek, dokładnie siedem tygodni po Zmartwychwstaniu Pańskim. Widać to szczególnie w innym jego określeniu – Pięćdziesiątnica

Zie­lo­ne Świąt­ki są świę­tem rucho­mym, wypa­da­ją pomię­dzy 10 maja i 13 czerw­ca, a więc w peł­ni wio­sny i buj­ne­go roz­kwi­tu roślin. Jego gene­za wią­że się z przed­chrze­ści­jań­ski­mi obrzę­da­mi wio­sen­ny­mi o cha­rak­te­rze płod­no­ścio­wym (siła drzew, zie­lo­nych gałę­zi i wszel­kiej wege­ta­cji) oraz zadusz­ko­wym (kult przod­ków, dzia­dy wio­sen­ne). Kro­ni­ka­rze upa­try­wa­li jego począt­ków w sta­ro­sło­wiań­skich prak­ty­kach zwią­za­nych z kul­tem uro­dza­ju, zwa­nym Sta­do. Z zapi­sów Her­bor­da, bisku­pa Lavan­tu (zm. ok. 1275 r.) wyni­ka, że świę­to­wa­no je już 4 czerw­ca 1124 r. w gro­dzie księ­cia War­ci­sła­wa w Pyrzy­cach. Pod­czas tych obcho­dów tań­czo­no i śpie­wa­no roz­ma­ite pie­śni, przy­pusz­czal­nie na cześć rodzi­mych bóstw płod­no­ści. Potwier­dza to kro­ni­ka Jana Dłu­go­sza. Czy­ta­my w niej, że obcho­dy Zie­lo­nych Świą­tek wywo­dzą się wła­śnie z tej pogań­skiej obrzę­do­wo­ści. Poza tym jej autor wyja­śnia pocho­dze­nie samej nazwy, twier­dząc, że w trak­cie obcho­dów dzie­lo­no lud­ność na mniej­sze grup­ki, czy­li wła­śnie sta­da, któ­re następ­nie odda­wa­ły się roz­ma­itym ucie­chom życia. Z kolei Łem­ko­wie okre­śla­ją Zie­lo­ne Świąt­ki Rusa­la­mi. Ter­min ten pocho­dzi od sta­ro­żyt­nych Rusa­lii – wio­sen­nych świąt zadusz­nych – i tak je trak­tu­ją: jako wiel­ka­noc duchów-rusałek.

Świę­to Zie­lo­nych Świąt było wpi­sa­ne w

PRZECZYTAJ TAKŻE

Premiera książki Olgi Cyrek „Reinkarnacja w chrześcijaństwie. Preegzystencja dusz”

SŁAWIAŃSKA RADOŚĆ w Eko-osadzie Brzozówka

rytm przyrody

cza­sem ocze­ki­wa­nia na nadej­ście lata. Za ich arche­typ ucho­dzą magicz­ne prak­ty­ki, mają­ce oczy­ścić zie­mię z wszel­kich demo­nów wod­nych. Dla naszych przod­ków okres ten ozna­czał moment, kie­dy nale­ża­ło zaka­sać ręka­wy i ruszyć do prac w polu. Na koniecz­ność pod­ję­cia tych zadań wska­zy­wa­ły wszel­kie zna­ki na zie­mi i nie­bie. Przy­lot pta­ków był jed­nym z nich. Od rze­tel­ne­go wyko­na­nia tych obo­wiąz­ków w dużej mie­rze zale­ża­ły przy­szłe plo­ny. Kalen­darz prac polo­wych, orki, sie­wu zbóż oraz innych roślin upraw­nych wyzna­cza­ły dni zwią­za­ne z poszcze­gól­ny­mi świę­ty­mi. W daw­nych cza­sach oba­wia­no się złych duchów, któ­re w nocy lubi­ły odwie­dzać domy. Z tego m.in. powo­du prak­tycz­nie w całej Pol­sce powszech­ny był zwy­czaj maje­nia gałąz­ka­mi brzóz ścian domów, drzwi, fur­tek i bram, ale rów­nież wrót sto­dół oraz pło­tów. Z naboż­no­ścią wsa­dza­no je za świę­te obra­zy, stro­jo­no nimi domo­we kaplicz­ki. Wie­rzo­no, że tak zabez­pie­czo­ne miej­sca, siły nie­czy­ste będą omi­ja­ły sze­ro­kim łukiem. Zie­lo­ne rośli­ny to prze­cież nawią­za­nie do wital­no­ści, a złe moce, pocho­dzą­ce z Zaświa­tów, ze swo­jej natu­ry uni­ka­ły prze­strze­ni koja­rzą­cej się z życiem.

Pola okła­da­no gałę­zia­mi róż­nych drzew, w zależ­no­ści od potrzeb. Dla przy­kła­du: olchę zaty­ka­no w zago­ny ziem­nia­ków (aby były bia­łe i syp­kie, jak to kru­che drze­wo), zbo­ża majo­no lesz­czy­ną (dla gięt­ko­ści łody­gi i odpor­no­ści na podmu­chy wia­tru). Przy­droż­ne kaplicz­ki i krzy­że ubie­ra­no wień­ca­mi ple­cio­ny­mi z kwia­tów i liści.

Ścież­ki, podwór­ka, pod­ło­gi w izbach, a nie­rzad­ko i psie budy nato­miast gru­bo sła­no tata­ra­kiem, ina­czej kal­mu­so­wym zie­lem. Zie­lo­ne Świąt­ki – tata­rak w kąt­ki – mawia­no. Wie­rzo­no, że mło­da, soczy­sta zie­leń przy­nie­sie powo­dze­nie, pobu­dzi wzrost i plen­ność roślin, a przy oka­zji odstra­szy wszel­kie zło, uro­ki i zara­zę. Tata­rak jest jed­ną z roślin, o jakich czy­ta­my w Biblii – został w niej wspo­mnia­ny pod nazwą won­nej trzci­ny. Podob­no obok mir­ry, cyna­mo­nu i kasji był skład­ni­kiem olej­ku słu­żą­ce­go do namasz­cza­nia. Wie­rzo­no, że w rośli­nie tej drze­mie magicz­na siła odstra­sza­ją­ca złe moce. Jej spe­cy­ficz­ny zapach miał nie tyl­ko odstra­szać nie­pro­szo­nych gości z inne­go świa­ta, ale rów­nież tych, jak­że przy­ziem­nych – koma­ry, muchy, pchły i inne insek­ty. Tra­dy­cja ta zacho­wa­ła się do naszych cza­sów w szcząt­ko­wej for­mie. Wazo­ny ze świe­żym tata­ra­kiem sta­wia się bowiem na sto­łach wie­lu jesz­cze domów. Za to po brzo­zę z upodo­ba­niem się­ga­li kawa­le­ro­wie chęt­ni do ożen­ku. W pierw­szy dzień świąt, już pod osło­ną nocy, sta­wia­li przed domem wybran­ki swe­go ser­ca bra­mę z mło­dych drze­wek, co trak­to­wa­no na rów­ni z oświad­czy­na­mi. Tym­cza­sem Kościół krzy­wo patrzył na te pogań­skie relik­ty. Już w XVI w. pró­bo­wa­no je ukró­cić. Duchow­nym wtó­ro­wa­ły wła­dze świec­kie, sto­jąc murem za wła­ści­cie­la­mi mająt­ków ziem­skich. Sprze­ci­wia­no się zwłasz­cza nisz­cze­niu drzew. Bez­sku­tecz­nie. Skąd­inąd racjo­nal­ne i uza­sad­nio­ne zaka­zy obcho­dzo­no na potę­gę. Trud­no było wal­czyć z głę­bo­ko zako­rze­nio­ną men­tal­no­ścią miesz­kań­ców wsi, twier­dzą­cych z upo­rem, że świe­że, zie­lo­ne gałę­zie uchro­nią gospo­dar­stwo przed zara­zą, cza­ra­mi i złą pogodą.