Piątka z Dwójki czyli nieoczywisty portret polskiego asa wywiadu

Czy zastosowanie numerologii w badaniach historycznych może powiedzieć nam coś o decyzjach i motywacjach postaci ważnych z dziejowego punktu widzenia? Przyjrzymy się temu na przykładzie mjr. Jana H. Żychonia Okres 20-lecia międzywojennego to niezwykle barwny i wielowątkowy fragment zagmatwanych dziejów odrodzonej w 1918 r. Polski, która znalazła się w zupełnie nowych realiach geopolitycznych oraz wojskowych. II RP nie była krajem w pełni ukształtowanym terytorialnie – o jej wyglądzie decydowały zwycięskie mocarstwa, plebiscyty oraz rezultaty zmagań militarnych i powstańczych. Jednym z priorytetów młodej państwowości stało się wywalczenie optymalnych granic uznawanych na forum międzynarodowym, a stanowiło to nie lada wyzwanie, ponieważ po zakończeniu działań I wojny światowej ówczesna linia graniczna była kwestionowana niemal na wszystkich odcinkach. Stąd niezwykle istotna rola przypadła wojsku, w tym fachowym służbom specjalnym. Jedną z niebanalnych i nieprzeciętnych osobowości tych czasów okazał się bez wątpienia mjr Jan Henryk Żychoń. Mówiono o nim różnie i skrajnie. Nazywano asem wywiadu oraz wybitnym architektem ryzykownych akcji, a karcono za pijaństwo, nadużywanie władzy czy tendencje do wywoływania skandali. Jak zatem rozgryźć prawdziwą osobowość tego cichego bohatera głośnej walki i nad wyraz głośnego bohatera tajnego frontu? Warto przy tym pamiętać, że na tle szalonego tempa skomplikowanych procesów politycznych 20 lat względnego spokoju, ocena ta jest niełatwa. Jego życiorys to z pewnością doskonały scenariusz na film sensacyjny. Zresztą akcje przez niego prowadzone znalazły odzwierciedlenie w kilku odcinkach serialu Pogranicze w ogniu w reżyserii Andrzeja Konica . Aby zbadać fakty z jego życia warto oprzeć się na polskich i zagranicznych dokumentach archiwalnych oraz literaturze tematu, lecz aby zrozumieć więcej, można pokusić się o nietypową analizę, wykorzystując w tym celu narzędzia nieoczywiste dla konwencjonalnej nauki. Mam na myśli numerologię i to potraktowaną ogólnie. Jan Henryk Żychoń urodził się 1 stycznia 1902 r. w małopolskiej Skawinie. Jak nietrudno wyliczyć, był numerologiczną piątką . Osoba z taką wibracją zazwyczaj robi co chce i czerpie z życia garściami. Zasady? Tylko w minimalnym zakresie, jeżeli w ogóle. Bez trudu sięga gwiazd, choć czasem boleśnie upada. Lubi, gdy dużo się dzieje, a hormonalny koktajl buzuje w jej trzewiach. Nieobce są jej skandale, czy draki. Nierzadko wiedzie życie na wysokich obrotach, śmiało podejmuje wyzwania i najwyższe ryzyko, czyni nader wiele, by wyrwać się z przewidywalności oraz przeciętności. Wypisz wymaluj – tak właśnie wyglądało życie majora. Porywczy charakter Janka dał się we znaki jego rodzicom od najmłodszych lat. Gnało go po przygodę, jak na piątkę przystało, bo przecież to one zdobywają najwyższe szczyty i opływają glob dookoła, a ich dokonania wzbudzają podziw, a nawet ekscytację. Urodzeni w tej wibracji to często ludzie o potrzebie przestrzeni, którzy podążają za swą ciekawością, lubią jak dużo się dzieje, a los obfituje w nagłe zwroty akcji. Nic zatem dziwnego, że chłopak szybko opuścił rodzinne gniazdo, uciekając do Legionów. Miotało nim po Polsce, a później Europie. Od tego też momentu jego nauczycielem życia stała się armia. Zasilił szeregi odrodzonego Wojska Polskiego, uczestniczył w walkach o Lwów, w Małopolsce Wschodniej, brał też udział w trzecim powstaniu śląskim. Był to praktyczny egzamin dla jego charakteru oraz siły woli. Następnie trafił do służb wywiadowczych – znalazł zatrudnienie w Oddziale II Sztabu Generalnego, potocznie nazywanego Dwójką . Pracował w Katowicach, sterował Biurem Informacyjnym w Gdańsku, a w latach 1930-1939 Ekspozyturą Nr 3 w Bydgoszczy. To właśnie od tego momentu jego kariera nabrała prawdziwego rozmachu. Niemcy mieli w nim godnego przeciwnika. Można w tym miejscu zadać zasadne pytanie, dlaczego Żychoń, będąc lubującą się w swobodzie, a także elastycznym podejściu do obowiązków piątką , zaciągnął się do wojska, które kojarzy się z surowymi zasadami i regulaminami? Nie każda przecież piątka występuje w wersji szalonej . Bywa konserwatywna, tak jak tarotowy Papież – karta nr V, z którym łączy się tradycja, wszystko to, co stałe i trwałe. Proszę zauważyć, że posiada on realną władzę, siedzi przecież na tronie, a jego decyzje są nieomylne. Charakter Żychonia nie należał zapewne do najłatwiejszych, odnajdujemy w nim tendencje do autorytaryzmu. Żychoń objął stery ekspozytury z dużym bagażem doświadczeń, ale już wówczas miał opinię szorstkiego, pijącego i rubasznego człowieka, któremu zarzucano, że żył ponad stan. Większość z nas raczej stroni od skandali. Choć lubimy im się przyglądać z bezpiecznej odległości, wolimy nie przekraczać granic – ale nie wibracja piątki ! [caption id="attachment_12923" align="alignright" width="174"] Jedna z dwóch książek dr Joanny Bochaczek-Trąbskiej, poświęconych mjr. Żychoniowi (fot. materiały prasowe)[/caption] Nazwisko Żychoń często gościło na językach kolegów po fachu. Mawiano o nim, iż pośród innych sztabowców odznaczał się prowokacyjnie szorstkim sposobem bycia, słynął z ekstrawagancji , złośliwości, czasem lekceważenia dyscypliny wojskowej. Jest bowiem piątka nośnikiem pewnej ostrości, robi wszakże co chce. Nie zawsze jest sympatyczna, ale za to bardzo wymagająca w stosunku do siebie oraz innych. Tak było również w przypadku majora. Byli tacy, co utrzymywali, że jego metoda to przede wszystkim głośna reklama polegająca na rozgłaszaniu wszem i wobec swoich sukcesów. Przyjrzyjmy się zatem faktom. Żychoń kierował wieloma spektakularnymi akcjami, które demaskowały działalność Abwehry, w tym słynną akcją Wózek , polegającą na śledzeniu zawartości niemieckich przesyłek transportowanych z III Rzeszy do Prus Wschodnich i Wolnego Miasta Gdańska. Był to niezwykle pomysłowo – wręcz piątkowo – napisany scenariusz zdobywania cennego materiału wywiadowczego, a przy tym mało kosztowny. Piątki lubią bowiem pewną dramaturgię, ekspresję działań, towarzyszące im emocje, potrzebują przecież silnych przeżyć. Przygotowaniu akcji sprzyjała postawa samych Niemców, którzy korzystali z prawa tranzytu, przysługującego im w świetle postanowień wersalskich. Pociągi przejeżdżały przez obszar Polski zaplombowane, a ze względów oszczędnościowych nie były eskortowane. Niemcy nie spodziewali się żadnych zakłóceń w czasie przewozu ani tym bardziej włamań. Nic bardziej mylnego! Na pierwszej stacji po polskiej stronie, w Chojnicach, polscy kolejarze przejmowali opiekę nad tranzytem, wagony plombowano w obecności kolejarzy niemieckich. Na końcowej stacji w Tczewie plomby sprawdzano komisyjnie, a pociąg przejmowali Niemcy. Wśród przesyłek pocztowych znajdowała się tajna korespondencja, a urzędnicy niemieccy rejestrowali jedynie liczbę wysyłanych worków. Stwarzało to świetne warunki do przechwytywania przesyłek, bowiem koperty wyjmowane z worków mogły być po kilku godzinach ekspediowane następnym pociągiem. I tak właśnie robiono – czas ten wystarczał na zbadanie zawartości, sfotografowanie, staranne zamknięcie, a następnie ponowne zaplombowanie. Do trudniejszych akcji angażowano byłych przestępców-kasiarzy. W ten sposób przechwycono tajne rozkazy sztabów niemieckich, ustalono nowe wzory uzbrojenia oraz kilka rodzajów modyfikacji technicznej w modelach już znanych. Żychoń stworzył skomplikowany system współdziałania dużego zespołu ludzi: agentów, kolejarzy, pracowników poczty i pospolitych kryminalistów. Innym, równie ważnym osiągnięciem było rozpracowanie gdańskiego posterunku Abwehry. Nieświadomym źródłem informacji stał się niejaki komandor podporucznik Reinhold Kohtz , zastępca szefa tej placówki. Ekspozytura pozyskała do współpracy Paulinę Tyszewską – powierniczkę jego sekretów, a przy tym nielojalną kochankę. Wkrótce też Polacy znali niemal każdy krok przeciwnika, w pełni kontrolując sytuację na pograniczu polsko-gdańskim. [caption id="attachment_12924" align="aligncenter" width="1052"] As wywiadu na spacerze z żoną (fot. Instytut Pamięci Narodowej)[/caption] Z uwagi na to, że piątka nie lubi zbyt długo stać w miejscu, w głowie majora zaświtał kolejny, ryzykowny pomysł – zainicjował otóż współpracę z Wiktorem Katlewskim , zatrudnionym w niemieckim Urzędzie Uzbrojenia Marynarki Wojennej, dając początek berlińskiej operacji pod kryptonimem Victor . Agent z wielkim narażeniem życia przekazał ekspozyturze dokumenty na temat urządzeń morskich na całej długości wybrzeża niemieckiego, które były równie cenne dla ówczesnych sojuszników Rzeczypospolitej – Wielkiej Brytanii oraz Francji. Nieprzypadkowo uważa się, że piątki bywają bohaterami szalonych, zuchwałych historii. Żychoń kroczył przez życie przebojem nie zadowalał się półśrodkami, co jest również charakterystyczne dla osób z tą wibracją. Podobnie zresztą jak odkrywczość, kreatywność i wyprzedzanie trendów. Za efekty pracy otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, jego kwalifikacje służbowe uznano za wybitne. Doceniono m.in. pomysłowość oficera, przebiegłość, patriotyzm oraz lojalność. Niestety wielokrotnie padał ofiarą zawistnych mu osób, które doprowadziły do jego przedwczesnej śmierci. Cóż, to jeden z długich cieni sławy. Tuż przed wkroczeniem Niemców na terytorium Polski, rano 31 sierpnia 1939 r. Żychoń zdążył jeszcze pojechać do Wolnego Miasta Gdańska z ostrzeżeniem o rychłym ataku. Mobilizacja ekspozytury została przeprowadzona na kilka dni przed mobilizacją powszechną. Major wraz z częścią jej załogi pozostał w niej chwilę dłużej, aby opróżnić pomieszczenie. Jakież musiało być zdziwienie Niemców, gdy w gmachu zastali jedynie otwarte żelazne szafy! Jakby tego było mało, Żychoń na całego zadrwił sobie z nieprzyjaciela. [caption id="attachment_12925" align="alignleft" width="208"] Miło nam poinformować, że dr Joanna Bochaczek-Trąbska została odznaczona przez ministra Piotra Glińskiego odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej (fot. archiwum J. Bochaczek-Trąbskiej)[/caption] W jednym z pokoi na środku biurka, jakby na powitanie, pozostawił im bilet wizytowy. Pod nadrukiem wizytówki Jan Żychoń. Major W.P. znajdował się odręczny dopisek: Götz von Berlichingen . Jest to tytuł dramatu Johanna Wolfganga Goethego . Tytułowy bohater wypowiedział posłuszeństwo cesarzowi i stanął na czele zbuntowanego chłopstwa. Przez wiele miesięcy skutecznie unikał zastawionych na niego pułapek, nękając wojska cesarskie. Ostatecznie został schwytany. Postawiony na szafocie, w obliczu śmierci powiedział: Zawrzyjcie wasze serca szczelniej niż wrota. Nadchodzą czasy oszustwa, któremu dano wszelką swobodę. Nikczemni będą się posługiwać podstępem i chytrością, a ludzie sprawiedliwi nie unikną ich sideł. Podobno jeden z Niemców miał krótko skwitować: – Ptaszek, jak mi się wydaje, ma humor! Tymczasem Żychoń wraz z załogą ekspozytury znajdował się już w drodze do Francji, gdzie wkrótce objął stanowisko szefa polskiej Sekcji Wywiadowczej w sztabie Admiralicji Francuskiej. Po upadku Francji, w czerwcu 1940 r., ewakuował się do Wielkiej Brytanii, by niedługo przejąć stery Wydziału Wywiadowczego. Na tym stanowisku odniósł liczne sukcesy, m.in. zainicjował współdziałanie z wywiadem amerykańskim jeszcze przed przystąpieniem USA do wojny, zacieśnił współpracę z Brytyjczykami oraz rozbudował sieć ekspozytur i placówek Oddziału II, która objęła niemal cały świat. Buntowanie się to druga natura osób o wibracji 5. Czasem podejmują one autodestrukcyjne decyzje, tak było przynajmniej w przypadku majora Żychonia. W 1944 r., wskutek wysuwanych pod jego adresem oskarżeń, w tym najcięższego, o współpracę z wrogiem (z czego został oczyszczony), zrezygnował z dalszego kierowania wydziałem. Ależ to był błąd! Na własne żądanie znalazł się na froncie. Zginął w bitwie pod Monte Cassino, a Dwójka straciła jednego z najlepszych oficerów wywiadu. Na koniec wspomnę, iż numerologiczne piątki reprezentują archetyp herosa, który dzięki kosmicznej sile rusza z motyką na Słońce. Co ciekawe, z pozytywnym rezultatem. Podjąć nierówną walkę z III Rzeszą? Czemu nie. Żychoń sprytnie przewidywał ruchy nieprzyjaciela, działał niekonwencjonalnie, zapobiegawczo. Decyzje, które podejmował, nie były wynikiem brawury, lecz wieloletniego doświadczenia. W obliczu zagrożenia potrafił zachować zimną krew, czasem szedł po bandzie , otwarcie drwiąc sobie z wroga. Major był osobą nieprzeciętną, posiadał praktycznie większość cech numerologicznej piątki . Od charakterystycznej dla niej ambicji, po lotność umysłu, spryt i pomysłowość, ale również głęboki patriotyzm. Jako oficer tajnego frontu, był po prostu wybitny. Zespół ludzi, którym kierował, posiadał źródła informacji, a także kontakty w niemieckich siłach lądowych, lotnictwie, marynarce, policji, kolejnictwie, kołach partyjnych NSDAP i SA, co pozwalało odtworzyć w najważniejszych zarysach obraz sił militarnych przeciwnika na bezpośrednim przedpolu oraz obserwować ich dalszy rozwój. Pozostaje ubolewać, że wszystkie te działania poszły na marne.

Piątka z Dwójki czyli nieoczywisty portret polskiego asa wywiadu

Historie w wizjerze numerorologii - NŚ 04/2023

Kobiety pierwszych Piastów

Słowiański czas przypuszczający – czyli opowieści tkane ze skrawków

Joanna Bochaczek-Trąbska

W numerze

Nieznany Świat 05/2025 (413)

Nieznany Świat 04/2025 (412)

Książki o Przemianach

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka

Piątka z Dwójki czyli nieoczywisty portret polskiego asa wywiadu

Historie w wizjerze numerorologii - NŚ 04/2023

Czy zastosowanie numerologii w badaniach historycznych może powiedzieć nam coś o decyzjach i motywacjach postaci ważnych z dziejowego punktu widzenia? Przyjrzymy się temu na przykładzie mjr. Jana H. Żychonia

PRZECZYTAJ TAKŻE

Kobiety pierwszych Piastów

Słowiański czas przypuszczający – czyli opowieści tkane ze skrawków

Dalsza treść jest płatna

Czytaj bez ograniczeń

Joanna Bochaczek-Trąbska

W numerze

Nieznany Świat 05/2025 (413)

Nieznany Świat 04/2025 (412)

Książki o Przemianach

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka