Porozmawiajmy o komórkach nowotworowych

Z mgr inż. Sta­ni­sła­wą S., absol­went­ką SGGW i CM UJ roz­ma­wia Anna Dąbrowska

Swoją naukową karierę rozpoczęła Pani od pracy ze zwierzętami, prowadząc badania nad wpływem farmaceutyków w leczeniu czworonogów. 

To była dyna­micz­na dro­ga, spo­tka­łam na niej wie­le dobrych i mądrych osób, któ­re wpro­wa­dza­ły mnie w kolej­ne dzie­dzi­ny, posze­rza­jąc tym moje hory­zon­ty w aspek­cie medycz­nym. Każ­de kolej­ne doświad­cze­nie czy miej­sce pra­cy wyni­ka z poprzed­nie­go, doda­jąc nowe wyzwa­nia. Dzię­ki temu pod­no­szę swo­je kwa­li­fi­ka­cje i coraz bar­dziej utwier­dzam się w słusz­no­ści moich działań. 

PRZECZYTAJ TAKŻE

Gdy lekarz przestaje być człowiekiem

Kolagen aktywny biologicznie – zaufany przyjaciel kobiety

Jaką rolę spełnia w nich intuicja?

Oka­zu­je się, że sta­no­wi bar­dzo istot­ny frag­ment umy­słu naukow­ca. Cho­ciaż wyda­je się, że w mojej pra­cy wszyst­ko powin­no być zmie­rzo­ne, zwa­żo­ne, obwa­ro­wa­ne pro­ce­du­ra­mi, to jed­nak cza­sa­mi z tyłu gło­wy poja­wia się pod­szept, że może coś nale­ży zro­bić nie­co wol­niej, szyb­ciej lub tro­chę ina­czej. Oczy­wi­ście nie moż­na zbyt­nio odbie­gać od stan­dar­dów, wypra­co­wa­nych pro­ce­dur i sche­ma­tów, jed­nak są momen­ty, gdy poja­wia się moż­li­wość mody­fi­ka­cji. Pod­sta­wą roz­wo­ju nauki są cie­ka­wość, pró­by oraz błę­dy – sta­wia­my hipo­te­zę, spraw­dza­my ją takim, czy innym spo­so­bem, a jeśli się nie spraw­dza, to dla­cze­go? Trud­no to wytłu­ma­czyć, że pomi­mo wykształ­ce­nia i posia­da­nej wie­dzy, pod­szep­ty intu­icji bywa­ją przy­sło­wio­wym strza­łem w dzie­siąt­kę.

Co wzbudza komórki nowotworowe do ekspansywnego rozwoju?

Do klu­czo­wych czyn­ni­ków wpły­wa­ją­cy­mi na to nale­żą: styl nasze­go życia – wszyst­ko dzie­je się szyb­ko, pędzi­my do pra­cy i z pra­cy, łapie­my mało zdro­we jedze­nie lawi­ru­jąc mię­dzy obo­wiąz­ka­mi, dzia­ła­my nie­do­kład­nie, w stre­sie, mało śpi­my. Nasze cia­ło odpo­wia­da na to osła­bie­niem, spad­kiem odpor­no­ści. Układ odpor­no­ścio­wy czę­sto jest zbyt sła­by, by zare­ago­wać odpo­wied­nio wcze­śniej i choć­by zasy­gna­li­zo­wać obec­ność wro­ga w orga­ni­zmie. A jak wia­do­mo, łatwiej jest ude­rzyć w sła­by orga­nizm, sko­lo­ni­zo­wać go i zniszczyć. 

• Spo­sób odży­wia­nia: im bar­dziej prze­two­rzo­ny jest pro­dukt, im wię­cej ma sub­stan­cji kon­ser­wu­ją­cych, sztucz­nych barw­ni­ków i aro­ma­tów, tym dalej mu do natu­ral­ne­go jedze­nia. Jeśli to, co jemy, jest kon­ser­wo­wa­ne sztucz­ny­mi sub­stan­cja­mi, to te sub­stan­cje kon­ser­wu­ją rów­nież nas. Tutaj dosko­na­le wpi­su­je się powie­dze­nie jesteś tym, co jesz. Czy zda­rzy­ło Ci się kie­dyś mieć nie­od­par­tą chęć na kon­kret­ne jedze­nie? Jak­by ktoś Cię hip­no­ty­zo­wał: teraz zjesz jogurt, a Ty nie jesteś w sta­nie prze­stać o tym myśleć i dopie­ro gdy fak­tycz­nie zjesz ten jogurt, masz spo­kój? To dla­te­go, że jeli­ta nazy­wa­ne są małym mózgiem – w ludz­kich jeli­tach mamy ok. 100 bilio­nów bak­te­rii! Sza­cu­je się, że całość to ok. 500 – 1000 gatun­ków, nale­żą­cych do 45 rodza­jów i 17 rodzin drob­no­ustro­jów. Owe drob­no­ustro­je są w dużej mie­rze odpo­wie­dzial­ne za odpor­ność nasze­go cia­ła i samo­po­czu­cie. Mówią nam, cze­go bra­ku­je orga­ni­zmo­wi i stąd bio­rą się zachcian­ki żywie­nio­we. Jeśli cia­ło pod­po­wia­da, że musisz zjeść coś sło­ne­go, nie­wy­klu­czo­ne, że bra­ku­je Ci sodu (nie­zbęd­ne­go np. do pra­wi­dło­wej pra­cy ser­ca). Jeśli masz chęć na kefir, to może cia­ło potrze­bu­je bak­te­rii kwa­su mle­ko­we­go, któ­re nie tyl­ko odpo­wia­da­ją za pro­ces fer­men­ta­cji, ale rów­nież za pra­wi­dło­wą pra­cę naszych jelit? Więc jeśli takie­mu zna­czą­ce­mu orga­no­wi, jakim jest mikro­bio­ta jeli­to­wa, wrzu­ca­my byle co do jedze­nia, to z cze­go miał­by on czer­pać siłę i wital­ność dla cia­ła? Nie będzie pra­co­wał pra­wi­dło­wo, o ile w ogó­le. To zno­wu osła­bia i wra­ca­my do pierw­sze­go punk­tu – sła­by orga­nizm łatwiej zasiedlić.
  Na szczę­ście coraz wię­cej osób świa­do­mie pod­cho­dzi do tema­tu żywie­nia. Zaczy­na­my czy­tać ety­kie­ty, skła­dy, odsu­wa­my pro­duk­ty z kon­ser­wan­ta­mi i moc­no przetworzone. 

• Uwa­run­ko­wa­nia gene­tycz­ne: ktoś mógł­by pomy­śleć, że w tej kwe­stii nie da się nic pora­dzić. Dosta­li­śmy na lote­rii gene­tycz­nej taki, a nie inny zestaw – i już. Otóż nie do koń­ca – bar­dzo istot­nym ele­men­tem są bada­nia gene­tycz­ne, któ­re może­my wyko­nać. Są bez­bo­le­sne i szyb­kie (wymaz z policz­ka), a poka­żą nam, czy mamy muta­cje genów, któ­re pod­wyż­sza­ją ryzy­ko zacho­ro­wa­nia na nowo­twór. Jeśli takie geny się znaj­dą, może­my mini­ma­li­zo­wać ryzy­ko zacho­ro­wa­nia sto­su­jąc się do zale­ceń – dopa­so­wa­ny spo­sób odży­wia­nia, regu­lar­ne moni­to­ro­wa­nie ogól­ne­go sta­nu zdro­wia, porzu­ce­nie nało­gów, sport. Im lep­sza będzie kon­dy­cja nasze­go cia­ła, tym będzie­my sil­niej­si w ewen­tu­al­nej wal­ce i zwięk­szy­my swo­je szan­se wygra­nej z chorobą.
• Nasta­wie­nie: tutaj sama byłam zdzi­wio­na, jak wie­le zale­ży od nasze­go myśle­nia. Może to banal­ne, ale pacjent, któ­ry się pod­da i nie ma chę­ci do wal­ki, sam pogar­sza swój stan. Jeśli jed­nak nasta­wie­nie jest walecz­ne, wie­rzy­my, że będzie dobrze, że się uda – to jest lżej zno­sić cho­ro­bę i łatwiej ją poko­nać. Oczy­wi­ście nie moż­na w tej kwe­stii gene­ra­li­zo­wać, bo wie­lu pozy­tyw­nie nasta­wio­nych ludzi prze­gra­ło wal­kę z nowo­two­rem, a jed­no­cze­śnie wie­lu – pomi­mo pesy­mi­zmu – wygra­ło. Tutaj wie­rzę w przy­cią­ga­nie: jeśli sku­piam się tyl­ko na tym, co nie­do­bre, złe i szko­dli­we, to wła­śnie to dosta­nę. Przy­cią­gaj­my do sie­bie samo dobro!

Jak wynika z publikacji specjalistów różnych dyscyplin, takich ekspansywnych preferencji nie posiadają zwykłe komórki.

Pod­czas roz­wo­ju zarod­ko­we­go czło­wie­ka zacho­dzi pro­ces róż­ni­co­wa­nia komó­rek, czy­li każ­da komór­ka dosta­je swo­ją przy­szłą rolę w orga­ni­zmie. Jed­na będzie budo­wa­ła mię­śnie, inna skó­rę itp. W cią­gu życia część zwy­kłych komó­rek pod­le­ga pro­ce­so­wi pro­li­fe­ra­cji (czy­li namna­ża­nia) – dla­te­go rosną nam wło­sy, paznok­cie, cią­gle tra­ci­my mar­twy naskó­rek, ponie­waż jego miej­sce zaj­mu­ją nowe komór­ki. Zja­wi­sko pro­li­fe­ra­cji moż­na zaob­ser­wo­wać np. pod­czas goje­nia otarć skó­ry, u kobiet wystę­pu­je pro­li­fe­ra­cja endo­me­trium w cza­sie mie­siącz­ki. Sta­le pod­le­ga­my pro­li­fe­ra­cji komó­rek kost­nych. Jed­nak ten pro­ces nie doty­czy tyl­ko dobrych i potrzeb­nych zmian w orga­ni­zmie – nowo­two­ry rów­nież pro­li­fe­ru­ją. Jeśli pro­ces ten zacho­dzi w spo­sób nie­kon­tro­lo­wa­ny, mamy do czy­nie­nia wła­śnie z nowo­two­ra­mi. Nor­mal­nie, gdy w orga­ni­zmie poja­wi się zła komór­ka, pod­le­ga apop­to­zie, czy­li zapro­gra­mo­wa­nej śmier­ci (sąsia­du­ją­ce komór­ki wysy­ła­ją sygna­ły, że poja­wił się intruz). Dzię­ki temu orga­nizm zacho­wu­je stan home­osta­zy (rów­no­wa­gi). Komór­ki nowo­two­ro­we sta­no­wią kon­ku­ren­cję dla zdro­wych tka­nek: unie­moż­li­wia­ją odna­wia­nie, zatru­wa­ją, i zabu­rza­ją pro­ce­sy. Z cza­sem zdro­we tkan­ki coraz bar­dziej słab­ną, dege­ne­ru­ją się, obumie­ra­ją. Ich miej­sce zaj­mu­je nowo­twór. Myślę, że szyb­szy roz­wój komó­rek nowo­two­ro­wych wyni­ka z tego, że namna­ża­ją się w spo­sób cha­otycz­ny i nie­prze­wi­dy­wal­ny, w prze­ci­wień­stwie do komó­rek zdrowych.

Dlaczego zainteresowała się Pani komórkami nowotworowymi?

Mogła­bym powie­dzieć, że tak wyszło, jed­nak nic nie dzie­je się przy­pad­kiem. Moja ścież­ka roz­wo­ju zaczę­ła coraz bar­dziej wcho­dzić w medy­cy­nę i tema­ty nowo­two­rów po pro­stu się poja­wi­ły w natu­ral­ny spo­sób. Dopie­ro jakiś czas póź­niej uświa­do­mi­łam sobie, że ze wzglę­du na histo­rię rodzin­ną jest mi to bli­ski temat. Tro­chę też chcia­ła­bym przy­ło­żyć się do wal­ki dobra ze złem – bo nowo­two­ry uwa­żam za zło. Nawet w obra­zie mikro­sko­po­wym komór­ki nowo­two­ro­we wyglą­da­ją paskud­nie i prze­ra­ża­ją­co, w prze­ci­wień­stwie do zdro­wych, nor­mal­nych komórek.