Zalew odkryć rewolucjonizujących rozumienie korzeni Homo sapiens

Zmiana widzenia naszych biologicznych korzeni wynika wprawdzie z odkryć rozłożonych na kilka dekad, ale największe znaczenie ma tu nie tyle odnajdywanie nieznanych wcześniej szczątków pradawnych ludzi, co lepsza jakość ich analizy, wynikająca z najnowszych metod badawczych. Dzięki nim w ostatnich latach zaczął wyłaniać się obraz, który według mnie może się okazać rewolucyjny

Duży fer­ment do nauki wpro­wa­dzi­ło pod­wa­ża­ją­ce dotych­cza­so­we hipo­te­zy i teo­rie stwier­dze­nie, że naj­star­sze szcząt­ki czło­wie­ko­wa­tych – homi­ni­dów – wca­le nie pocho­dzą z Afry­ki – lecz z Euro­py, gdzie też doszło praw­do­po­dob­nie do roz­po­czę­cia dwu­noż­ne­go spo­so­bu poru­sza­nia się. Pierw­szym takim sygna­łem było przy­pad­ko­we zna­le­zie­nie żuchwy jakie­goś praw­do­po­dob­nie pier­wot­ne­go gatun­ku homi­ni­dów, póź­niej nazwa­ne­go Gra­eco­pi­the­cus frey­ber­gi. Odkry­cia tego doko­nał nie­miec­ki geo­log Bru­no von Frey­berg w Gre­cji w 1944 r. pod­czas prac ziem­nych zwią­za­nych z budo­wą bun­krów. Zna­le­zi­sko dłu­go pozo­sta­wa­ło kom­plet­nie zapo­mnia­ne. Jed­nak po odna­le­zie­niu wspo­mnia­nej już żuchwy w jed­nym z sej­fów na począt­ku lat 70. ub.w. i dodat­ko­wo wyko­pa­niu innych zębów tego same­go gatun­ku w kamie­nio­ło­mie Azma­ka w Buł­ga­rii w 2012 r., temat powró­cił. Kło­pot poja­wił się, gdy okre­ślo­no wiek szcząt­ków i oka­za­ło się, że mają one ok. 7,2 mln lat, pod­czas gdy naj­star­sze pocho­dzą­ce z tere­nu Afry­ki i nale­żą­ce do Sahe­lan­th­ro­pus tcha­den­sis mają jedy­nie 7,0 mln lat. W 2017 r. pale­on­to­lo­dzy pod prze­wod­nic­twem prof. Made­la­ine Böh­me z Uni­wer­sy­te­tu Eber­har­da-Karl­sa w Tybin­dze w Niem­czech opu­bli­ko­wa­li ana­li­zę grec­kich i buł­gar­skich kości, docho­dząc do rewo­lu­cyj­nych dla jed­nych, lecz kon­tro­wer­syj­nych według innych bada­czy, wnio­sków, że mogą nale­żeć do naj­star­sze­go bez­po­śred­nie­go przod­ka człowieka

W ogól­nych zary­sach gre­ko­pi­tek zda­je się przy­po­mi­nać austra­lo­pi­te­ka – dokład­niej nie da się tego zde­fi­nio­wać z uwa­gi na szcząt­ko­wy cha­rak­ter zna­le­zisk – tyle że ten dru­gi poja­wił się w Afry­ce całe 3 mln lat póź­niej! W trak­cie bada­nia jego szcząt­ków zaczę­to zwra­cać uwa­gę na wystę­po­wa­nie pew­nych spe­cy­ficz­nie ludz­kich cech, wyraź­nie róż­nią­cych się od tych zna­le­zio­nych u naczel­nych z cza­su ich roz­dzie­le­nia się w Afry­ce na gałąź homi­ni­dów i szym­pan­sów, co nastą­pi­ło ok. 7−7,5 mln lat temu. Zaczę­to nawet spe­ku­lo­wać o dwu­noż­no­ści gre­ko­pi­te­ka, co oczy­wi­ście było na tym eta­pie nie­moż­li­we do rozstrzygnięcia.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Folwark

Cztery sakiewki

W sukurs przy­szło inne odkry­cie. W 2017 r. pol­ski nauko­wiec dr Gerard Gier­liń­ski zna­lazł na Kre­cie, nad brze­giem morza, w war­stwie ska­mie­nia­łe­go mułu, odci­ski jakichś czło­wie­ko­wa­tych, któ­rych kształt wska­zy­wał na praw­do­po­dob­ne cho­dze­nie na nogach. Póź­niej dato­wa­no tę war­stwę geo­lo­gicz­ną i oka­za­ło się, że ma ona 5,7 mln lat. For­mal­nie nie są to star­sze śla­dy dwu­noż­no­ści niż afry­kań­skie, bo z grub­sza rów­no­rzęd­ne, tyle że pierw­sze homi­ni­dy z Czar­ne­go Kon­ty­nen­tu posia­da­ją­ce tę cechę (wspo­mnia­ny Sahe­lan­th­ro­pus tcha­den­sis oraz odłam ewo­lu­cyj­ny ardi­pi­te­ka) w tym okre­sie – jak się uwa­ża – dopie­ro zaczy­na­ły swo­ją przy­go­dę z dwu­noż­no­ścią, pod­czas gdy śla­dy grec­kie na pew­no zosta­ły pozo­sta­wio­ne przez isto­ty cał­kiem zręcz­nie poru­sza­ją­ce się w ten spo­sób. Nie, żeby byli to ludzie – ich sto­py przy­po­mi­na­ły coś pośred­nie­go mię­dzy sto­pą czło­wie­ka współ­cze­sne­go a szym­pan­sa, nie­mniej moż­na już było mówić o rewo­lu­cji, gdyż tym samym afry­kań­skie pocho­dze­nie czło­wie­ka zosta­ło po pierw­sze pod­wa­żo­ne (cho­ciaż spo­ry jesz­cze wciąż trwa­ją), a po dru­gie wyglą­da na to, że korze­nie czło­wie­ka są głęb­sze niż sądzo­no.

Na tym eta­pie ogól­ny obraz był już taki, że uka­za­ła się nam zupeł­nie nowa, w ogó­le dotychczas

nieznana linia ewolucyjna,

więc spo­dzie­wa­no się dal­szych nie­spo­dzia­nek… Pozwo­lę sobie dodać, że wspie­ra to już wcze­śniej poja­wia­ją­cą się w nauce hipo­te­zę doty­czą­cą dzie­jów i źró­deł świa­do­mo­ści czło­wie­ka, któ­rej to nowy obraz został przed­sta­wio­ny w książ­kach Pra­wa ewo­lu­cji świa­do­mo­ści Eri­cha Neu­man­na i Histo­ria ewo­lu­cji świa­do­mo­ści moje­go autor­stwa. Bar­dzo szyb­ko ów rewo­lu­cyj­ny hory­zont zaczął się przy tym poszerzać!

Od kil­ku­na­stu lat pod kie­run­kiem wspo­mnia­nej już prof. Made­le­ine Böh­me pro­wa­dzo­ne są wyko­pa­li­ska w zło­żach gli­ny w regio­nie All­gäu w Bawa­rii, w trak­cie któ­rych wspo­mnia­na naukow­czy­ni odkry­ła dwie mał­py człe­ko­kształt­ne róż­nych gatun­ków. I w tym przy­pad­ku poja­wi­ła się hipo­te­za, że mogą to być przod­ko­wie czło­wie­ka. Szcze­gól­ną uwa­gę przy­cią­gnę­ły tu szcząt­ki Danu­vius gug­gen­mo­si, dato­wa­ne na… 11,62 mln lat, czy­li okres, w któ­rym nie było jesz­cze czło­wie­ko­wa­tych w Afry­ce (naj­star­szy zna­ny to wspo­mnia­ny Sahe­lan­tro­pus, pra­wie dwu­krot­nie młod­szy). Bada­nia kości trwa­ją, ale już wska­zu­ją one na cał­kiem real­ne praw­do­po­do­bień­stwo dwu­noż­no­ści – dowo­dzi tego prof. Böh­me. Odkry­ty gatu­nek na tyle róż­ni się od pra­lu­dzi afry­kań­skich, że na razie jest jedy­nym przed­sta­wi­cie­lem rodza­ju Danu­vius. Nikt nie jest jesz­cze w sta­nie prze­wi­dzieć, do cze­go to dopro­wa­dzi, jaki obraz źró­deł czło­wie­ka osta­tecz­nie uzy­ska­my, ale na pew­no będzie on zupeł­nie inny niż ten, któ­ry znaliśmy.

Wszyst­ko to wią­że się z zagad­nie­niem obec­nych prze­mian per­cep­cyj­nych, bo zro­zu­mie­nie naszych korze­ni było wprost zapo­wia­da­ne w róż­nych źró­dłach, jako koniecz­ne do zro­zu­mie­nia obcią­żeń rozwojowych.