Czym pułapka Matrixa naprawdę jest?

Pojęcie matrix to skrót myślowy. Odzwierciedlając autentyczny problem, jest jednak czymś innym, niż wskazywałoby jego potoczne rozumienie. To groźniejsze, niż ludziom się wydaje, bo mogące wpędzić całe narody w otchłań bez dna. Właśnie zaczynamy to widzieć

Arty­kuł ten poświę­co­ny jest nie tyle ana­li­zie, co opi­so­wi pew­ne­go skraj­ne­go przy­pad­ku – choć rzecz jasna od wyja­śnień jego źró­deł nie da się cał­kiem uciec… Zacznę od kon­cep­cji (a raczej rodza­ju ułu­dy), jaką po wybo­rze na pre­zy­den­ta zaczął reali­zo­wać Donald Trump. To, co przed­sta­wię, dale­kie jest od jakiej­kol­wiek ide­olo­gii. Są to fak­ty nie­pod­wa­żal­ne, wska­zu­ją­ce na kosz­ty zablo­ko­wa­nia percepcji.

Nowy ame­ry­kań­ski pre­zy­dent z zapa­łem zabrał się do dzie­ła – uczy­nie­nia Ame­ry­ki na powrót wiel­ką, w odpo­wie­dzi na bez­pre­ce­den­so­we zapo­trze­bo­wa­nie spo­łecz­ne. Naród odczu­wa spa­dek pozio­mu życia, na co wska­zu­ją róż­ne son­da­że, któ­rych wyni­ki biją histo­rycz­ne rekor­dy. Ludzie czu­ją, że dzie­je się źle, nie mają nadziei na popra­wę, są bar­dzo zagu­bie­ni. Deka­dy samo­uwiel­bie­nia Ame­ry­ka­nów zro­bi­ły swo­je – trud­no im pod­wa­żyć utar­te sche­ma­ty, mit ich dosko­na­ło­ści i bycia bło­go­sła­wień­stwem dla świa­ta. To nie­ste­ty bar­dzo utrud­nia reflek­sję nad źró­dła­mi tego fun­da­men­tal­ne­go pro­ble­mu, a cała sytu­acja zaczy­na przy­po­mi­nać schi­zo­fre­nicz­ne roz­dar­cie umysłu.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Duch duchowi oka nie wykole

Teren pogranicza

Kon­cep­cja Trum­pa pole­ga­ła na dwóch pomy­słach: rady­kal­nym pod­nie­sie­niu ceł i obniż­ce podat­ków. To pierw­sze spro­wa­dzi­ło się jedy­nie do wzro­stu cen, a naród nie odczuł przy tym popra­wy. Praw­dzi­wym pro­ble­mem w kra­ju jest bowiem bar­dzo wyso­ki koszt wytwa­rza­nia cze­go­kol­wiek. Szef zna­nej fir­my Apple, do któ­re­go Trump ape­lo­wał o prze­nie­sie­nie pro­duk­cji do Sta­nów Zjed­no­czo­nych, odpo­wie­dział mu, że jeśli tak by się sta­ło, to jego iPho­ne musiał­by kosz­to­wać 4500 dola­rów. W ame­ry­kań­skim prze­my­śle nie ma przy tym kto pra­co­wać. Pła­ce są tam zbyt niskie, by zachę­ca­ły ludzi do pra­cy, cho­ciaż na ryn­ku pra­cy jest pół milio­na wol­nych miejsc. Nie ma przy tym żad­nej reflek­sji nad powo­da­mi tego sta­nu rze­czy, zarów­no wśród przed­sta­wi­cie­li wła­dzy, jak w spo­łe­czeń­stwie. Dla­cze­go brak efek­tyw­no­ści i kon­ku­ren­cyj­no­ści? Nikt się nie zasta­na­wia nad zapa­ścią czło­wie­ka.

Piszę te sło­wa 21 maja, a ame­ry­kań­ski kon­gres (ści­ślej: Izba Repre­zen­tan­tów) przyj­mu­je wła­śnie pro­jekt usta­wy obni­ża­ją­cej podat­ki. Sytu­acja, gdy dług rośnie wykład­ni­czo, a defi­cyt budże­to­wy bije rekor­dy wyso­ko­ści, wywo­ła­ła na całym świe­cie oba­wy o wypła­cal­ność Ame­ry­ki. Papie­ry dłuż­ne zaczę­ły tra­cić na war­to­ści, co wywo­ła­ło ozna­ki pani­ki na ryn­kach. Dla­cze­go nie towa­rzy­szy temu reflek­sja nad ludź­mi, cho­ciaż­by nad tym, dla­cze­go szko­ły pro­du­ku­ją anal­fa­be­tów? Według jed­ne­go z badań, 51% uczniów ame­ry­kań­skich szkół pod­sta­wo­wych ma umie­jęt­ność czy­ta­nia i pisa­nia poni­żej pozio­mu pod­sta­wo­we­go. Wiem, że dla nie­któ­rych są to spra­wy trud­ne, ale to tyl­ko skró­to­wy opis tego, co powszech­nie okre­śla się mia­nem Matri­xa (będą­ce napraw­dę blo­ka­da­mi psy­cho­lo­gicz­ny­mi), a co pro­wa­dzi cały naród ku kata­stro­fie. Pew­ne jej ozna­ki w momen­cie uka­za­nia się arty­ku­łu powin­ny już być widocz­ne. Jest to naj­waż­niej­szym wyzwa­niem naszej cywilizacji.

To wybór mię­dzy świe­tla­ną przy­szło­ścią roz­wo­ju a kata­stro­fą spo­łecz­ną i spi­ra­lą prze­mo­cy. Dla­cze­go nikt w takiej sytu­acji nie pomy­śli o roz­wo­ju dzie­ci, prze­bu­do­wie edu­ka­cji, żeby stwo­rzyć spo­łe­czeń­stwo kre­atyw­ne i pro­spe­ru­ją­ce, a nie śle­pe na naj­bar­dziej pod­sta­wo­we rze­czy? Odpo­wiedź jest banal­na – na obec­nym eta­pie jest to dla ludzi nie­wi­dzial­ne. Czy koja­rzy się to z Matrixem?

Aktu­al­nie pra­cu­ję nad książ­ką Wojow­ni­cy świa­tła o tym, jak dzię­ki odre­ago­wa­niom ludz­kość w prze­szło­ści wycho­dzi­ła z podob­nych puła­pek psy­chicz­nych. Cytu­ję w niej pra­cę sprzed ponad pół wie­ku, w któ­rej autor napi­sał, przy oka­zji ana­li­zy zmian zacho­dzą­cych w sta­ro­żyt­nej Grecji:

Może­my więc teraz stwier­dzić, że umysł dziec­ka, czło­wie­ka pier­wot­ne­go oraz – według Burc­khard­ta – czło­wie­ka śre­dnio­wiecz­ne­go, repre­zen­tu­ją sta­dium przed­in­dy­wi­du­ali­stycz­ne. Jeśli to poję­cie socjo­lo­gicz­ne prze­tłu­ma­czy­my na psy­cho­lo­gicz­ne (na „sta­dium przed indy­wi­du­acją”), to ozna­cza to, że dana jed­nost­ka nie wyło­ni­ła się jesz­cze jako spój­na struk­tu­ra psy­chicz­na. Na tym eta­pie nie moż­na mówić o ist­nie­niu indy­wi­du­al­ne­go umysłu.

Odno­si się to do czło­wie­ka nie­świa­do­me­go, nie mają­ce­go żad­ne­go wej­rze­nia w sie­bie. A wła­śnie brak tej zdol­no­ści unie­moż­li­wia Ame­ry­ka­nom szu­ka­nie pro­ble­mów i roz­wią­zań w sobie, poprzez auto­re­flek­sję. Wpraw­dzie ona nic nie kosz­tu­je, jed­nak sta­no­wi barie­rę, jakiej samo­dziel­nie taki czło­wiek nie poko­na. Nic inne­go nie jest w sta­nie zaprze­pa­ścić przy­szło­ści kra­ju rów­nie sku­tecz­nie. Jest to oczy­wi­ście zarys tego, co się dzie­je z naszą cywilizacją.