Czarodziejskie światy Steni

W wydaniach papierowym i elektronicznym niniejszy artykuł ukaże się w dwóch częściach (część druga pojawi się w numerze marcowym). Na naszej stronie publikujemy go od razu w całości.

To osobowość niezwykle barwna, niemieszcząca się w żadnych schematach i ramach. Kobieta niezwykła, o wielu talentach oraz mnogości zainteresowań. Jej wyobraźnia nie zna granic, a w kreatywności trudno jej dorównać. Zawsze oryginalnie ubrana – czy jest to sukienka ozdobiona wizerunkami kotów, czy płaszcz niczym skrzydła motyla. Takie są jej modowe projekty. Do tego kolorowe buty – czasem każdy glan w innym kolorze. I oczywiście idealnie dopasowana torebka, jedna z 300 tworzących jej kolekcję. Torebki są bowiem znakiem rozpoznawczym Steni Dyduch z Tychów, bo o niej tu mowa.

Steampunk, upcykling, asamblaż, inspiracje twórczością australijskich Aborygenów – to wszystko i jeszcze więcej znajdziemy w jej obrazach i instalacjach, a także w innych pracach, na przykład modowych, jak torebki czy stroje.

Niekiedy to wręcz szalone stylizacje, co wymaga wyobraźni i cierpliwości, by – tworząc – połączyć tak różne elementy w niepowtarzalne dzieło. Stefania jest także videoblogerką, propagatorką śląskich tradycji, kolekcjonerką rzeczy niezwykłych, autorką scenariuszy i aktorką amatorką

Przewodnik – gawędziarz

Od 17 lat pra­cu­je w Tyskich Bro­wa­rach Ksią­żę­cych jako prze­wod­nik opro­wa­dza­ją­cy po pol­sku, nie­miec­ku, rosyj­sku i w gwa­rze ślą­skiej. Bez prze­rwy od 4 wie­ków warzo­ne jest tu piwo Tyskie. To per­ła archi­tek­tu­ry, a jed­no­cze­śnie nowo­cze­sny bro­war. W zabyt­ko­wym pubie zde­gu­sto­wać moż­na świe­żo uwa­rzo­ne piwo. W sali Bro­wa­rium odby­wa­ją się kon­cer­ty i gra­ne są spek­ta­kle, nie­kie­dy według sce­na­riu­sza Ste­ni, w któ­rych ona tak­że występuje.

Jak tu tra­fi­ła? Gdy prze­szła na nauczy­ciel­ską eme­ry­tu­rę, nie wyobra­ża­ła sobie bier­ne­go trwa­nia. W Tyskich Bro­wa­rach aku­rat szu­ka­no prze­wod­ni­ka z dobrą zna­jo­mo­ścią języ­ka nie­miec­kie­go. Uzna­ła, że to ide­al­ne dla niej zaję­cie. Tro­chę wymię­kła, gdy oka­za­ło się, że musi opa­no­wać ok. 300 ter­mi­nów z zakre­su piwo­war­stwa. Dla upar­tej Ste­ni nie było to jed­nak przeszkodą.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Targi Ezoteryczne w Poznaniu – 17–18 maja 2025 r.

V edycja programu Certyfikat dla Małych Księgarni

Kil­ka lat temu powstał pomysł, aby w ramach opro­wa­dza­nia wycie­czek pro­pa­go­wać gwa­rę ślą­ską. Nie było to takie pro­ste. Naj­pierw czwór­ka prze­wod­ni­ków tłu­ma­czy­ła na język ślą­ski tek­sty wygła­sza­ne pod­czas opro­wa­dza­nia. Potem popraw­ność języ­ko­wą spraw­dzał histo­ryk regio­na­li­sta Tomasz Wro­na.

– Przy oka­zji oka­za­ło się, że nie ma cze­goś takie­go jak jed­no­li­ta gwa­ra ślą­ska. Cho­ciaż­by „rogol­ka” (drew­nia­ne mie­sza­dło w kształ­cie gwiazd­ki) – tak okre­śla­ne w Tychach, w Cho­rzo­wie Bato­rym (skąd pocho­dzi Ste­nia) to „kwyr­lok” – wyja­śnia S. Dyduch.

– Mia­łam pro­blem – kon­ty­nu­uje – z prze­tłu­ma­cze­niem sło­wa tan­ko­fer­men­to­ry, czy­li tan­ki fer­men­ta­cyj­ne. Jest to wiel­ka bla­sza­na put­nia, w któ­rej się geru­je, czy­li fer­men­tu­je. No to wyszła mi „put­nia gero­wa”. Moje okre­śle­nie tra­fi­ło do alma­na­chu „Kon­kur­su na naj­pięk­niej­sze ślą­skie słowo”.

Studio bifyj​.pl

Ste­nia jest nie tyl­ko wspa­nia­łą gawę­dziar­ką jako prze­wod­nik, ale też jako vide­oblo­ger­ka. Ma na YT swój kanał o nazwie bifyj​.pl (ozna­cza to po pol­sku kre­dens kuchen­ny). Wywa­li­ła z kuch­ni PRL-owską meblo­ścian­kę i posta­wi­ła sta­ry art­de­cow­ski kre­dens, któ­ry po odno­wie­niu stał się tłem do jej fil­mów po ślą­sku. Ostat­nio kanał tro­chę zamarł, bo pochło­nę­ły ją inne dzia­ła­nia arty­stycz­ne i cho­ro­ba. Jest tam ponad 300 fil­mów w gwa­rze ślą­skiej. Zało­ży­ła go, aby oca­lić ślą­ską kul­tu­rę: – Bo my, Ślą­za­cy, mamy wie­le wspól­ne­go z Abo­ry­ge­na­mi. Naj­pierw tępio­no w szko­łach nasz język, któ­ry jest tak napraw­dę sta­ro­pol­ski, a post fac­tum nagle jeste­śmy wow!!! – uwa­ża blogerka.

Mini-happeningi

Jako Ślą­zacz­ka od 7 poko­leń posia­da pięk­ne tra­dy­cyj­ne stro­je. Tak ubra­na czę­sto opro­wa­dza wyciecz­ki. Nie­kie­dy lubi powy­głu­piać się kreu­jąc mini-hap­pe­nin­gi. Zakła­da ślą­ski strój i jedzie np. do Kato­wic, aby pocho­dzić sobie po uli­cach i obser­wo­wać, jak reagu­ją ludzie. Reak­cja zawsze jest pozy­tyw­na. Pew­ne­go razu zabra­ła ze sobą mio­tłę, do któ­rej domon­to­wa­ła klak­son i wsia­dła do auto­bu­su. Komen­tarz kie­row­cy był bez­błęd­ny: – Co, sil­nik się wiedź­mie popsuł? Ale nim powę­dru­je­my po jej wysta­wach, przy­po­mni­my jak wszyst­ko się zaczęło.

Korzenie i rodzinne kody

– Pierw­sze, co pamię­tam, to uty­ski­wa­nie taty, że nie jestem chło­pa­kiem; uwa­gi bab­ci Any: „Ona ci się nie ucho­wo” – wspo­mi­na Ste­nia. – Tak­że komen­ta­rze sio­stry: „Dał­by nam Pon Boczek, aby takie szpet­ne dziec­ko, rysza­we (rude) i z taki nosem jak jako Hek­sa (po pol­sku cza­row­ni­ca) się ucho­wa­ło. I cał­kiem odmien­ne sło­wa mamy: „Jak się uro­dzi­łaś i spoj­rza­łam w two­je oczy, to wie­dzia­łam, że doko­nasz cze­goś nie­zwy­kłe­go”.

Sta­ra­ła się więc i co pewien czas pyta­ła: – Mamo, co to ma być? Matu­ra? Wygra­ne zawo­dy pły­wac­kie? Kurs recy­ta­tor­ski? Dyplom magi­stra? Świet­na pra­ca? „Ustrze­lo­ne” w warun­kach PRL‑u miesz­ka­nie? Cer­ty­fi­kat do opro­wa­dza­nia zagra­nicz­nych wycie­czek w biu­rze Juwen­tur? Pra­ca pilo­ta wycie­czek? Komiks napi­sa­ny w gwa­rze ślą­skiej? Wysta­wa „Śląsk w sta­rej foto­gra­fii”? Mama nie­zmien­nie odpo­wia­da­ła: – Nie­ee, to nie TO. 

W dniu jej śmier­ci Ste­nia zda­ła egza­min w Insty­tu­cie Goethe­go z języ­ka nie­miec­kie­go i otrzy­ma­ła upraw­nie­nia do naucza­nia tego języ­ka w szko­le, w któ­rej już uczy­ła przed­mio­tów zawo­do­wych. Nie zdą­ży­ła tym razem zapy­tać mamy i do dziś nie wie, co by TO mia­ło być? W efek­cie wciąż tego poszu­ku­je. Ale cof­nij­my się do początków.

Doro­śli czę­sto trak­tu­ją dziec­ko przed­mio­to­wo, uwa­ża­jąc, że pew­nych rze­czy nie sły­szy i nie kodu­je. A ona sły­sząc tek­sty o bra­ku zdro­wia czy uro­dy, z deter­mi­na­cją myśla­ła, że będzie sil­na i wszyst­kich prze­trzy­ma. Utra­pie­niem sta­ło się dla niej imię Ste­fa­nia. Zawdzię­cza­ła je sio­strze bab­ci Any, Hele­nie, któ­ra, gdy dziew­czyn­ka się rodzi­ła, zaczy­ty­wa­ła się w Trę­do­wa­tej Mnisz­ków­ny. Postać Stef­ci Rudec­kiej urze­kła ją do tego stop­nia, że wymo­gła na rodzi­cach, by małą tak nazwa­li. – No, zro­bi­ła mi tym nie­ma­łą krzyw­dę, bo jak się rymu­je Stef­ka? Stef­ka – ruda mar­chew­ka – z iry­ta­cją doda­je Ste­nia. W tech­ni­kum było jesz­cze gorzej, cyto­wa­no jej bowiem Boya: – I tak dostał takiej manii, że chciał tyl­ko do Stefanii.

Poród odbył się w domu, bo kto by tam wów­czas cho­dził rodzić do szpi­ta­la. Ode­brał go tata, zapew­ne z cie­ka­wo­ści, czy to chło­pak. Chy­ba był pierw­szym na owe cza­sy face­tem, któ­ry odważ­nie przy­jął poród żony.

– Mam nawet jego zdję­cie, jak sto­jąc trzy­ma mnie w obję­ciach i uśmie­cha się. To był ten rzad­ki moment, bo sta­le go wku­rza­łam, więc się raczej nie śmiał – doda­je moja roz­mów­czy­ni. – Na pla­cu wedle fami­lo­ka – jak by to po ślą­sku rzec – same syn­ki, a ja byłam jedy­ną dziew­czy­ną. Wszy­scy mniej wię­cej w jed­nym wie­ku, choć ja tro­chę młod­sza, a naszą pierw­szą mową był język ślą­ski. Ja obda­rzo­na naj­więk­szą fan­ta­zją, a dzię­ki marze­niom taty o synu posia­da­łam praw­dzi­wy, zro­bio­ny przez nie­go łuk, colt z komi­su i pele­ry­nę Zor­ro uszy­tą przez mamę. Od począt­ku więc uwa­ża­łam, że nale­ży mi się przy­wódz­two. Wyglą­da­ło to mniej wię­cej tak: „Stef­ka, pojdź się bawić!!! – woła­ła dzie­ciar­nia. – „A byda wodzym?” – dopy­ty­wa­ła. – „Niy­yy!!” – „To ćiście”. Dia­log się powta­rzał kil­ka razy, w koń­cu dzie­cia­ki wymię­ka­ły: „No dobra, bydziesz tym wodzym”.

Zaba­wy wymy­śla­ła przed­nie i ta inwen­cja zosta­ła jej na całe życie. Swo­ją odręb­ność poczu­ła dopie­ro w szko­le. W tam­tym cza­sie nauczy­cie­le mie­li nakaz pra­cy, a na Śląsk przy­sy­ła­li bie­dul­ki z cen­trum Pol­ski. – One nie rozu­mia­ły nas, a my ich. Sta­no­wi­ło to nie­usta­ją­ce źró­dło ucie­chy – wspo­mi­na Ste­nia. – Najlep­szy w tym był Jor­guś, któ­ry kie­dyś zapy­tał polo­nist­kę (nazy­wa­li­śmy ją od nazwi­ska Aplu­zi­na, czy­li poma­rań­cza): – Mocie, pani, doma zdrza­dło? (lustro). Aplu­zi­na, nie wie­dząc co to, na wszel­ki wypa­dek odpo­wie­dzia­ła: – Nie mam. A Jor­guś: – Toż bez to, pani, mocie odwa­ga na uli­ce wylyźć.

Ste­nia też pod­pa­dła nauczy­ciel­ce uży­wa­jąc kon­se­kwent­nie okre­śle­nia wewiór­ka zamiast wie­wiór­ka. Zadrwi­ła kie­dyś oświad­cza­jąc, że Jor­gu­sia nie ma, bo poszoł na plac pod klopsz­tan­ga (trze­pak). Nie rozu­mie­jąc nic z tego nauczy­ciel­ka wezwa­ła mamę skar­żąc się, że cór­ka bar­dzo brzyd­ko mówi. Ta zdu­mio­na odpar­ła po ślą­sku: „Jero­na kan­de­go, kaj ta dzioł­cha ro sły­szy? Dyć my doma blank piyk­nie godo­my”. Mama zro­bi­ła ją tro­chę w konia – śmie­je się Ste­nia – bo dom był pełen ksią­żek, sta­ło pia­ni­no, na któ­rym sta­ra­no się mnie nauczyć grać. Tato dopie­ro zdał powo­jen­ną matu­rę. Obo­je rodzi­ce wła­da­li nie­miec­kim, ale naszym języ­kiem ojczy­stym był ślą­ski i tako­wym posłu­gi­wa­li­śmy się w domu. Bab­cia Ana nie potra­fi­ła po pol­sku. Pamię­tam zabaw­ną histo­rię, jak szła do apte­ki na pie­cho­tę, bo było jej szko­da piont­ki na ban­ka (50 gro­szy na tram­waj). Chcia­ła kupić dwie pacz­ki rumian­ku. Po nasze­mu to kamel­ki. Po dro­dze cały czas myśla­ła, jak się one nazy­wa­ją po pol­sku. Nagle zoba­czy­ła rekla­mę papie­ro­sów Camel i wiel­błą­da. Ura­do­wa­na weszła do apte­ki i mówi: „Dej­cie mi, pani, dwie tyt­ki wiel­błąd­ków”. Osta­tecz­nie dosta­ła te swo­je kamelki.

Biblioteka i co z tego wynikło

Kie­dy nauczy­ła się czy­tać (nie sta­ła za tym szko­ła, tyl­ko tata, któ­ry na zawsze pozo­stał jej guru, jeśli cho­dzi o dobór lek­tur), mama zapro­wa­dzi­ła ją do dzie­cię­cej biblio­te­ki. Miesz­ka­li w Cho­rzo­wie Bato­rym, któ­ry tata po daw­ne­mu nazy­wał Haj­du­ki Wiel­kie, a biblio­te­ka znaj­do­wa­ła się jeden przy­sta­nek od domu. Mama mia­ła ukry­ty cel, by odcią­gnąć nie­sfor­ną dzie­wu­chę od pomy­słów, któ­re wciąż rodzi­ły się jej w gło­wie jako wodza pla­cu. Mia­ła jakieś 7 lat, kie­dy tata przy­go­to­wy­wał się do eks­ter­ni­stycz­nej matu­ry. Miesz­ka­nie było zawa­lo­ne wszyst­kim, co dało się czy­tać. Szyb­ko więc opa­no­wa­ła pierw­sze liter­ki. W dzi­siej­szych cza­sach dzie­ci w tym wie­ku już skład­nie czy­ta­ją, ale wte­dy tak nie było. Czu­ła moc­na eks­cy­ta­cję z powo­du nowej przy­go­dy. Mama obie­ca­ła, że będzie mogła sama cho­dzić, aby wypo­ży­czać książ­ki, a po dro­dze wstę­po­wać do syfoniarni.

– W cza­sach PRL‑u mie­li­śmy szkla­ne syfo­ny z kra­ni­kiem u góry. Napeł­nia­ło się je w spe­cjal­nym punk­cie. Przy­no­si­ło się pusty, pła­ci­ło 2,20 zł i natych­miast dosta­wa­ło inny peł­ny – snu­je wspo­mnie­nia Ste­fa­nia. – Było to dopraw­dy intry­gu­ją­ce, bo syfo­ny nie były jed­na­ko­we. Wszyst­kie wpraw­dzie mia­ły zie­lo­ny kolor, ale jed­ne bar­dziej, inne mniej inten­syw­ny, jed­ne pokar­bo­wa­ną powierzch­nię, a jesz­cze inne gład­ką. Sama wypra­wa po syfon zaj­mo­wa­ła spo­ro cza­su. Naj­pierw patrzy­łam bowiem przez puste szkło na nie­bo, drze­wa, domy, ludzi, potem to samo robi­łam przez peł­ny syfon. Tak budzi­ła się wyobraź­nia przy­szłej artyst­ki. Wresz­cie mama zapi­sa­ła ją do biblio­te­ki, a ponie­waż była mała, począt­ko­wo mogła wypo­ży­czać jed­ną książkę.

Do dziś pamię­ta swo­ją pierw­szą dzie­cię­cą ksią­żecz­kę: O baran­ku, co spadł z nie­ba. Mimo że spo­glą­da­jąc na świat poprzez szkło syfo­nu wymy­śla­ła nie­stwo­rzo­ne histo­rie, uzna­ła, że w książ­ce nie powin­no być takich głu­pot. Mało uprzej­mie poin­for­mo­wa­ła siwo­wło­są biblio­te­kar­kę, że na nie­bie nie ma baran­ków, a chmu­ry to para wod­na i z tego jest cza­sem deszcz. Była tego abso­lut­nie pew­na, bo tata tak jej powie­dział. Mama z ucie­chą przy­glą­da­ła się całej sce­nie, bo zapra­wio­na była w bojach z cór­ką. W dodat­ku w momen­tach prze­ję­cia czy zde­ner­wo­wa­nia mała Ste­nia godo­ła po ślą­sku. Wypa­li­ła więc: – A co wy mi sam, panicz­ko, za głu­po­ty ple­cie­cie? Dyć baran­ki to się pasom na łon­ce, widzia­łach we Wiśle, a na nie­bie to je para wod­no, tako, jak ze czaj­ni­ka, jak się skro­pli – bydzie loło. Na to biblio­te­kar­ka zwąt­pi­ła, czy mała w ogó­le potra­fi czy­tać? Elo­kwent­na panien­ka nie­wie­le myśląc odpa­ro­wa­ła po ślą­sku: – Jasne, że pora­dza. Nad wami, panicz­ko, stoi napi­sa­ne, że sam mo być cicho, po co tak gło­śno godo­cie? Na popar­cie umie­jęt­no­ści czy­ta­nia, gło­śno prze­czy­ta­ła kil­ka zdań cał­kiem płyn­nie, nawet bez ślą­skie­go akcen­tu. Biblio­te­kar­ka w koń­cu pod­da­ła się i dziew­czyn­ka dosta­ła do rąk, jak się póź­niej oka­za­ło, swo­ją naj­uko­chań­szą książ­kę Karol­cia Marii Kru­ger.

– Od tego momen­tu moje życie zmie­ni­ło się – przy­zna­je Ste­nia. – Myślę, że każ­dy autor, gdy­by usły­szał, że jego książ­ka zmie­ni­ła czyjś los, czuł­by się speł­nio­ny. Przez całe doro­słe życie już wie­rzy­łam, że jak się cze­goś baaar­dzo chce, to speł­nia się to. Może już wte­dy odkry­łam, że magia to fizy­ka kwan­to­wa, któ­rej nie znamy?

Po powro­cie do domu zasia­dła do lek­tu­ry, któ­ra oka­za­ła się być magicz­ną. Tytu­ło­wa Karol­cia zna­la­zła pod­czas malo­wa­nia miesz­ka­nia błę­kit­ny, fasol­ko­wa­ty w kształ­cie kora­lik, któ­ry… miał moc speł­nia­nia życzeń. Nie­ste­ty po każ­dym z nich bladł i osta­tecz­nie znikł. W dodat­ku na kora­lik czy­ha­ła pod­ła cza­row­ni­ca Filomena.

Czarodziejska kulka i narodziny magii

Ste­nia książ­kę, któ­ra ją zafa­scy­no­wa­ła, prze­czy­ta­ła dla pew­no­ści jesz­cze dwa razy, a potem usia­dła w kącie i zaczę­ła myśleć: Muszę mieć taki kora­lik. Dziś powie­dzie­li­by­śmy, że nie­świa­do­ma tego, pod­ję­ła się kre­acji rze­czy­wi­sto­ści w sta­nie zmie­nio­nej świadomości.

– Co to za głu­pi kształt fasol­ki? – kom­bi­no­wa­ła mała. – Ma być duży, okrą­gły. Kolor błę­kit­ny może zostać, zło­te bły­ski też. Abso­lut­nie nie może zni­kać, no i koniecz­nie MUSI speł­niać życze­nia. A Filo­me­ny w Cho­rzo­wie nie ma, co to za imię?

Ponoć sie­dzia­ła tak w kącie dwie doby, nie rusza­jąc się, nie reagu­jąc. Dziś zasta­na­wia się, co było z toa­le­tą. Jak z odda­li sły­sza­ła jedy­nie poiry­to­wa­ny głos taty, któ­ry mówił, że zawsze podej­rze­wał, iż z cór­ka cosik niy tak. A głos mamy zapew­niał, że jej to przejdzie.

Gdy wresz­cie po dwóch dniach wydo­by­ła się z kąta, mama ją domy­ła i wysła­ła do szko­ły. Na pyta­nie nauczy­ciel­ki, cze­mu jej nie było, nie wie­dzia­ła, co odpo­wie­dzieć. Te dwa dni po pro­stu wypa­dły jej z życiorysu.

Był sty­czeń, a w sierp­niu mie­li malo­wać miesz­ka­nie. Dziew­czyn­ka o kora­li­ku Karol­ci zupeł­nie zapo­mnia­ła. Pani z biblio­te­ki polu­bi­ła ją, wręcz zaprzy­jaź­ni­ły się. Mała wypo­ży­cza­ła nawet po trzy książ­ki naraz, prze­sta­ła też gadać do biblio­te­kar­ki po ślą­sku, żeby jej nie stresować.

W ramach przy­go­to­wań do malo­wa­nia tata pood­su­wał meble, aby mala­rze mie­li dostęp do ścian. A wte­dy – pomię­dzy sza­fą a tap­cza­nem – Ste­nia nagle zoba­czy­ła JĄ. Pysz­ni­ła się tam duża, błę­kit­na kul­ka o śred­ni­cy kil­ku cen­ty­me­trów, nadzia­na na gru­by mie­dzia­ny drut. Ucie­szy­ła się i wca­le jej to nie zdzi­wi­ło, wszak CHCIAŁA. Wpraw­dzie kora­lik Karol­ci był za sza­fą, a tu poja­wił się pomię­dzy, ale kto by tam patrzył na topo­gra­fię. Porwa­ła więc swo­ją zdo­bycz i wypo­wie­dzia­ła pierw­sze życze­nie – ma być nie­wi­dzial­na, żeby jej nie zapę­dzi­li do jakiejś pra­cy. Czy zadzia­ła­ła kul­ka, czy pra­ce były jed­nak nie na jej siły, ale dano jej spo­kój. Kolej­ne życze­nia dziew­czyn­ki oka­za­ły się raczej głu­piut­kie – żeby nie pyta­li, żeby nie było kla­sów­ki, żeby rodzi­ce nie dowie­dzie­li się, że zno­wu urwa­ła się ze szkoły

Ucie­ka­ła, bo było nud­no. Włó­czy­ła się po łąkach, ugo­rach, nawet śmiet­ni­skach – po kolo­ro­we szkieł­ka, przez któ­re świat wyglą­dał INACZEJ. To dzie­cię­ce zbie­rac­two dziw­nych skar­bów oka­za­ło się twór­cze w doro­słym życiu. Dziś gro­ma­dzi róż­ne zaska­ku­ją­ce dro­bia­zgi, nie­raz pod­rzu­ca­ne przez zna­jo­mych, któ­re potem sta­ją się ele­men­ta­mi arty­stycz­ne­go dzieła.

Wów­czas zawsze mia­ła kul­kę przy sobie na wszel­ki wypa­dek, gdy­by szyb­ko potrze­bo­wa­ła reali­za­cji jakie­goś życze­nia. W dużej mie­rze zaj­mo­wa­ła się sama sobą, gdyż rodzi­ce mało poświę­ca­li jej uwa­gi. Tata zacho­ro­wał na ser­ce i jeź­dzi­li po leka­rzach. Bab­cia też nie mia­ła dla niej zbyt­nio czasu.

W wie­ku 8 lat rodzi­ce zapi­sa­li ją na basen. W Kato­wi­cach bowiem była pięk­na pły­wal­nia, gdzie nauczy­ła się pły­wać. Docie­ra­ła tam sama i sama wra­ca­ła. Dziś to nie do pomy­śle­nia, by 8‑latka jeź­dzi­ła tram­wa­jem i prze­bie­ra­ła się w szat­ni bez mamu­si, pły­wa­ła godzin­kę, dwie. Wło­sów też nikt jej nie suszył.

Ale po dro­dze mia­ła jesz­cze jed­ną ucie­chę. Mimo danych mamie obiet­nic, że tego nie będzie robić, cho­dzi­ła kupo­wać fan­ta­stycz­nie pysz­ne ciast­ko do knaj­py, któ­ra znaj­do­wa­ła się naprze­ciw­ko base­nu. Potem szła w oko­li­ce sta­re­go dwor­ca (co też było zaka­za­ne), gdzie na rogu mie­ścił się anty­kwa­riat z taki­mi nie­sa­mo­wi­ty­mi rze­cza­mi. Sta­ła i patrzy­ła, patrzy­ła… Za któ­rymś razem wła­ści­ciel­ka, widząc roz­ma­rzo­ny wzrok dziew­czyn­ki i jej szcze­re zain­te­re­so­wa­nie, zapro­si­ła Ste­nię do środ­ka. Zaczę­ła opo­wia­dać o róż­nych rze­czach, co to jest, do cze­go słu­ży­ło, z jakie­go mate­ria­łu jest zro­bio­ne. Dziew­czyn­ka chło­nę­ła tę wie­dzę zapa­mię­tu­jąc abso­lut­nie wszyst­ko. Dopie­ro po latach odkry­ła, że tak po pro­stu ma. Zapa­mię­tu­je jak leci, ale tyl­ko to, co usły­szy. Myśla­ła, że ta umie­jęt­ność doty­czy każ­de­go czło­wie­ka. W tam­tym anty­kwa­ria­cie zetknę­ła się z innym świa­tem. Obie­ca­ła sobie wte­dy, że kie­dyś będzie mieć te wszyst­kie skarby.

Gdy zaglą­da­my za próg miesz­ka­nia Ste­fa­nii Dyduch, do odda­nia jego nastro­ju, jak­że pasu­ją sło­wa pio­sen­ki Han­ny Banaszak:
W moim magicz­nym domu
wszyst­ko się zda­rzyć może… 

Spełniające się marzenia

Wra­ca­jąc do kul­ki, ma ją do dziś. Jak już powie­dzie­li­śmy, pierw­sze życze­nia były głu­piut­kie. Potem zaczę­ła być ostroż­niej­sza, bo… speł­nia­ły się. Cza­sem wie­sza­ła ją na łań­cusz­ku i nosi­ła, ale to było nie­bez­piecz­ne, bo kul­ka zwra­ca­ła uwa­gę. Każ­dy macał i pytał, skąd ją ma. Jeśli opo­wia­da­ła szcze­rze swo­ją histo­rię, to w oczach pyta­ją­ce­go widzia­ła, że uwa­ża ją za stukniętą.

Jako doro­sła opi­sa­ła tę przy­go­dę na łamach cza­so­pi­sma WRÓŻKA, w ramach kon­kur­su MARZENIA się speł­niają. Otrzy­ma­ła pierw­szą nagro­dę. A jeśli cho­dzi o jej pra­gnie­nia… no cóż. Pod wpły­wem ksią­żek (prze­nio­sła się już do biblio­te­ki dla doro­słych) zro­bi­ła sobie LISTĘ MARZEŃ – co chcia­ła­by w życiu zoba­czyć. Nie były to kra­je, ale kon­kret­ne obiek­ty i miej­sca: por­ce­la­no­wy bukiet hra­bi­ny Cosel i manu­fak­tu­ra por­ce­la­ny w Meis­sen • Wiel­ka Cyster­na w Stam­bu­le (Yere­ba­tan Saray) • manu­fak­tu­ra szkła na wyspie Mura­no • fon­tan­na w Bak­czy­sa­ra­ju • obraz Madon­ny Syk­styń­skiej w Gale­rii Drez­deń­skiej • Ulu­ru, czy­li Red Rock w Austra­lii i wie­le innych.

Pra­wie wszyst­kie zre­ali­zo­wa­ła, na pierw­szym miej­scu sta­wia­jąc Wiel­ką Cyster­nę. Austra­lii nie­ste­ty nie odwiedziła.

Start w dorosłość

– Mam wra­że­nie, że nigdy nie byłam dość doro­sła, ani dość doj­rza­ła, aby przy­jąć życie tak, jak każ­dy nor­mal­ny czło­wiek. Może to dobrze? – roz­my­śla Ste­in. – Do dziś uwa­żam, że żyję w jakiejś baj­ce, histo­rii, któ­rą sama sobie piszę. Two­rzy­ła zawsze, ale w cza­sach, kie­dy dora­sta­ła, rodzi­ce nawet widząc zaląż­ki talen­tu cór­ki, uwa­ża­li, że pla­styk to nie zawód. Zdo­by­ła więc wykształ­ce­nie tech­nicz­ne i tytuł magi­stra mecha­ni­ki w zakre­sie kon­struk­cji maszyn. – Szczę­śli­wy rocz­nik, z któ­rym przy­szło mi stu­dio­wać – wspo­mi­na Ste­nia. Na stu­diach tra­fi­ła do zaba­wo­wej grupy.

– Wte­dy głów­nie bawi­li­śmy się, a wodzem zno­wu byłam ja – zanu­rza się we wspo­mnie­niach Ste­fa­nia. – Gdy oglą­dam moje zdję­cia z tam­tych lat, już kolo­ro­we, to widzę, że dziew­czy­nie na nich uro­dy nie bra­ko­wa­ło. Burza dłu­gich, rudych loków, któ­rych nie uda­wa­ło się roz­cze­sać zwy­kłym grze­bie­niem, zgrab­na, a ocz… jesz­cze nie było w nich tego okna, przez któ­re patrzy dusza. 

Na roku stu­dio­wa­ła tyl­ko garst­ka dziew­cząt. A ona, taki gaga­tek w mini, dobrze wie­dzia­ła, do cze­go słu­ży uro­da. Kokie­to­wa­ła i pod­ry­wa­ła chło­pa­ków. Gdy na roku poja­wił się Tade­usz, jej przy­szły mąż, zako­cha­li się w sobie od pierw­sze­go wej­rze­nia i szyb­ko sta­li się parą. Z ucie­chą obo­je drę­czy­li figla­mi asy­sten­ta od filo­zo­fii. Tadzio malo­wał na tabli­cy nie­zwy­kłe­go pta­ka przy­po­mi­na­ją­ce­go pte­ro­dak­ty­la, a ona znie­nac­ka zada­wa­ła dziw­ne pyta­nia. Kie­dyś oświad­czy­ła, że stre­ści wywód Kar­te­zju­sza, rzecz jasna na oce­nę. Aktyw­ność ta zachwy­ci­ła asy­sten­ta. Gdy zado­wo­lo­ny szy­ko­wał się do wysta­wie­nia oce­ny, dziew­czy­na zaczę­ła pleść nie­stwo­rzo­ne, jak na owe cza­sy, rze­czy. Stwier­dzi­ła, że świat wokół nas nie ist­nie­je, a Kar­te­zjusz pierw­szy to odkrył, my zaś, ludzie, two­rzy­my rze­czy­wi­stość taką, jaką chce­my. To nasze myśli stwa­rza­ją świat. Nikt się nie ode­zwał, wszy­scy cze­ka­li na prze­rwę, asy­stent rów­nież. Dosta­ła piąt­kę nie wie­dząc, że za 40 lat powsta­ną fil­my sf, a nawet teo­rie nauko­we, któ­re ponie­kąd będą potwier­dzać ówcze­sny, jak sądzi­ła, wygłup.

Stu­dia ukoń­czy­ło 36 osób, a począt­ko­wo było 104. Spo­ty­ka­ją się cza­sem do dziś. Pra­wie wszy­scy z nich mie­li zacię­cie arty­stycz­ne. Nie­któ­rzy poszli w sztu­kę zawo­do­wo. – Co sta­ło się z tą naszą arty­stycz­ną eki­pą? – cią­gnie Ste­nia. – Otóż mało kto został po stu­diach nauczy­cie­lem. Ja, jako jed­na z nie­wie­lu, chcia­łam uczyć na serio. Resz­ta roz­bie­gła się po dziw­nych miej­scach i zawo­dach. Jest muzyk, rzeź­biarz… kto by tam za nimi tra­fił. Naj­bar­dziej sław­ny z gru­py to zna­ny rzeź­biarz, Alek­san­der Majer­ski, któ­re­go nie­sa­mo­wi­te, kolo­sal­ne i tema­tycz­ne rzeź­by wysta­wia­ne są tak­że zagra­ni­cą i sprze­da­ją się dosłow­nie na pniu, tuż po wernisażu.

– Olek nie pod­dał się nawet, będąc na onko­lo­gii – z uzna­niem wspo­mi­na Ste­nia. – Malo­wał gra­fi­ki byle czym i albo obda­ro­wy­wał nimi, albo sprze­da­wał, nie tra­cąc ducha i odwa­gi. Przy­znam, że kie­dy zanie­mo­głam na to samo, bra­łam z nie­go przy­kład. Wte­dy, w 2023 roku, powsta­ły wła­śnie moje abo­ry­geń­skie obra­zy malo­wa­ne tech­ni­ką krop­ko­wą – przy­zna­je artystka.

– Jeśli cho­dzi o twór­czość i sztu­kę, moje dzia­ła­nia to cza­sem jakiś wiersz, wyrób biżu­te­rii z mie­dzi, wysta­wy, dużo wła­snych pro­jek­tów modo­wych, malo­wa­ne skó­ry, buty mar­ten­sy stu­nin­go­we aż do prze­sa­dy, toreb­ki ste­am­punk wła­snej pro­duk­cji, naj­róż­niej­sze pro­jek­ty reali­zo­wa­ne w Muzeum Tyskich Bro­wa­rów Ksią­żę­cych, napi­sa­nie i wysta­wie­nie wła­snej sztu­ki w cza­sie pan­de­mii, pod tytu­łem: „Opo­wie­ści zamknię­te­go lasu” (w domach kul­tu­ry Kobiór, Bie­ruń, Wil­ko­wy­je), a któ­rą dziś wystę­pu­ją­cy wów­czas akto­rzy ama­to­rzy okre­śla­ją jako pro­roc­two. Bio­rę udział w castin­gach, cza­sem wygry­wam. Nie cho­dzi mi o aktor­stwo, a raczej o obser­wa­cję ludzi, jak ich jara nadzie­ja, że zosta­ną aktorami.

Kolekcjonerskie pasje

Dzie­cię­ce zbie­rac­two małych skar­bów w doro­słym jej życiu prze­ro­dzi­ło się w kolek­cjo­ner­ską pasję. To nie tyl­ko tra­dy­cyj­ne ślą­skie stro­je i róż­ne­go rodza­ju deta­le. Zbie­ra mario­net­ki, kukieł­ki i kukły. Szcze­gól­nie pasjo­nu­je ją teatr indo­ne­zyj­ski Way­ang Golek. Ma kil­ka mario­ne­tek z prze­ło­mu XIX i XX wie­ku. Kolek­cjo­nu­je rów­nież instru­men­ty ludów pry­mi­tyw­nych, w tym abo­ry­geń­skie did­ge­ri­doo (co moż­na prze­tłu­ma­czyć na pol­ski jako dłu­gi penis).Jest to rodzaj dłu­giej, mie­rzą­cej 110–140 cm, drew­nia­nej tuby. Nawet tro­chę potra­fi na nich grać, choć to męski instrument.

Nie­któ­re sama skon­stru­owa­ła, na przy­kład dia­bel­skie skrzyp­ce – instru­ment kaszub­ski per­ku­syj­ny, czy bra­zy­lij­ski berim­bau. Jest na eta­pie two­rze­nia bur­czy­ba­sa, do cze­go zain­spi­ro­wa­ła ją pew­na pani z Kaszub.

Kolek­cję tę wyko­rzy­stu­je odwie­dza­jąc na zapro­sze­nie przed­szko­la, szko­ły i klu­by. Opo­wia­da, jak powstał dźwięk (napi­sa­ła o tym nawet baj­kę dla dzie­ci), czy snu­je w cza­sie poka­zu histo­rie marionetek.

– Zawsze marzy­łam, aby posia­dać kata­ryn­kę, jed­nak nie było mnie na to stać – przy­zna­je. – „Zga­pi­łam” więc zewnętrz­ną budo­wę z inter­ne­tu i odtwo­rzy­łam, a do środ­ka wsta­wi­łam muzy­kę z mp3. Naj­za­baw­niej­sza jest kor­ba ze sta­rej stud­ni z Biesz­czad. Do róż­nych gmin wysła­ła infor­ma­cję, że posia­da ten ory­gi­nal­ny instru­ment. W efek­cie zapro­szo­na zosta­ła na dożyn­ki do Kobió­ra. Natu­ral­nie mia­ła też sto­sow­ny strój regio­nal­ny i dwa róż­ne gla­ny – czar­ne i różo­we. Jej dzia­łal­ność arty­stycz­na prze­ło­ży­ła się na otrzy­ma­nie tytu­łu Oso­bo­wość Roku w Dzie­dzi­nie Kul­tu­ry bodaj w 2017.

Kopertki nadziei

– Napraw­dę jestem dum­na z jed­nej rze­czy. Serio – zdra­dza artyst­ka.

Gdy nastał czas pan­de­mii, patrzy­ła ze zgro­zą na smut­nych zama­sko­wa­nych ludzi, z ocza­mi wbi­ty­mi w zie­mię. Posta­no­wi­ła z tym coś zro­bić. Wie­rzy, że jak ura­tu­je się jed­ne­go czło­wie­ka, to ratu­je się cały świat. Przy­po­mnia­ła sobie, cze­go nauczy­ła się, jak była mała. Robi­ło się wów­czas okład­ki na książ­ki i zeszy­ty z sza­re­go pako­we­go papie­ru. Na to lało się masę zro­bio­ną z mąki i far­by, gnio­tło, a po roz­pro­sto­wa­niu suszyło.

Wszak był to czas covi­du i muzeum zamknię­to. Sie­dzia­ła więc w domu. Zro­bi­ła wte­dy taki papier, pocię­ła go na małe kawał­ki i wycza­ro­wa­ła maleń­kie kopert­ki wiel­ko­ści pudeł­ka zapa­łek. Wkła­da­ła do nich sło­wa otu­chy – pisa­ła po jed­nym WŁASNYM zda­niu, typu Nie bój się, W życiu naj­waż­niej­sza jest miłość, Świat jest taki jak myślisz, że jest itp. Z jed­ne­go arku­sza wycho­dzi­ło pięć­dzie­siąt sztuk. Potem szła bądź jecha­ła busem i roz­da­wa­ła te zło­te myśli ludziom. Co cie­ka­we, cza­sem mia­ła infor­ma­cje zwrot­ne, że w ten nie­zwy­kły spo­sób ura­to­wa­ła czy­jeś mał­żeń­stwo lub ktoś miał bar­dzo dobry dzień. Do dziś roz­da­ła ponad 3 i pół tysią­ca koper­tek. Zosta­ło to nawet opi­sa­ne w gazecie.

Torebkowy zawrót głowy

Toreb­ki to ulu­bio­ny detal artyst­ki, swo­isty znak roz­po­znaw­czy, zawsze dobra­ny do stro­ju i butów. Pierw­szą toreb­kę dosta­ła od mamy mając czte­ry lata, a jako szes­na­sto­lat­ka, wzo­ru­jąc się na popu­lar­nym maga­zy­nie mody, sama zro­bi­ła sobie jed­ną. W tym celu pocię­ła skó­rza­ny płaszcz mamy, a rącz­kę wycza­ro­wa­ła z rze­mie­nia napę­do­we­go bab­ci­nej maszy­ny do szy­cia. Bab­cia była kraw­co­wą, a Ste­nia przy­glą­da­ła się jej pra­cy od trze­cie­go roku życia. Prze­glą­da­ła zeszy­ty mody z XIX wie­ku i nowo­cze­sną wów­czas Bur­dę.

Dziś kolek­cja tore­bek wyno­si ponad 300 sztuk, a jej miesz­ka­nie wyglą­da jak małe muzeum. Te wymyśl­ne oka­zy wiszą wszę­dzie – na ścia­nach, nie­kie­dy w ozdob­nych ramach, nawet pod sufi­tem. Róż­ne­go kształ­tu i wiel­ko­ści, wyko­na­ne są cza­sem z nie­ty­po­wych mate­ria­łów, a pocho­dzą z roż­nych epok. Jest w sta­nie opo­wie­dzieć histo­rię każ­dej z nich. Jak ją zdo­by­ła lub stwo­rzy­ła, jakie miej­sce zaj­mu­je w histo­rii mody. Wie­le infor­ma­cji znaj­du­je w Ency­klo­pe­dii tore­bek. Jed­na, nie­wiel­ka i typo­wo balo­wa jest niczym rycer­ska kol­czu­ga, ale wyko­na­na z deli­kat­nych oczek. Inna, w sty­lu art déco powsta­ła w latach 20. XX w.. Jest zro­bio­na z alu­mi­nium i ozdo­bio­na moty­wem egip­skim, któ­ry nawią­zu­je do gło­śne­go odkry­cia gro­bow­ca Tutan­cha­mo­na przez Car­te­ra. Przy­po­mi­na to, jak dro­gim two­rzy­wem był wów­czas ten lek­ki metal. W zbio­rach Ste­ni podzi­wiać może­my też inne toreb­ki: z celu­lo­idu i wcze­śniej­szą, z bake­li­tu, zawle­czek od puszek piwa, zam­ków bły­ska­wicz­nych, jaśniut­ką z gęsiej skó­ry, czy małą czar­ną na żeto­ny do kasy­na w Mon­te Car­lo. Znaj­du­ją się tam egzem­pla­rze z lat 20. w kolo­rze ben­zy­ny roz­la­nej na asfal­cie, z plek­si i z masy per­ło­wej, nawet z oło­wiu. Wie­le oka­zów to sztu­ka dla sztu­ki. Nie­któ­re z nich wyko­na­ła sama. Wyszu­ku­je cie­ka­we toreb­ki w szma­tek­sie, a potem je mody­fi­ku­je i deko­ru­je. Tak powsta­ły te w kształ­cie książ­ki, sta­ro­daw­ne­go tele­fo­nu, volks­wa­ge­na gar­bu­sa, a nawet spor­to­we­go buta. Szu­ka­jąc cie­ka­wych mode­li w inter­ne­cie, zauwa­ży­ła kie­dyś toreb­kę iden­tycz­ną jak zagi­nio­na jej mamy. Mama zawsze pod­pi­sy­wa­ła swo­je M.K. – Mary­sia Kula­wik i na tym egzem­pla­rzu te lite­ry zna­la­zła. I tak, choć znisz­czo­na, toreb­ka wró­ci­ła do niej po 60. latach. Była tym bar­dzo wzruszona.

Ste­ni Dyduch marzy się praw­dzi­we muzeum na jej kolek­cję. Na razie toreb­ki bywa­ją poka­zy­wa­ne publicz­nie na róż­nych wysta­wach. Jed­nak to tyl­ko jed­na z jej pasji, o któ­rych za chwilę.

Aborygeńskie inspiracje

Więk­szość punk­tów z LISTY MARZEŃ artyst­ka zre­ali­zo­wa­ła. Nie zdą­ży­ła jed­nak odwie­dzić Austra­lii, z powo­du pan­de­mii i zdro­wia. Naj­pierw na 90 sekund sta­nę­ło jej ser­ce, był to tak zwa­ny blok trze­cie­go stop­nia, a potem nagle poja­wił się rak zło­śli­wy war­gi… Muzeum po pan­de­mii już otwar­to, zno­wu pra­co­wa­ła, a tu taka niespodzianka!

I wów­czas posta­no­wi­ła zająć się wir­tu­al­ną wizy­tą w Austra­lii. Słu­cha­ła muzy­ki na did­ge­ri­doo, a jest ona bar­dzo kli­ma­tycz­na. Czy­ta­ła o Abo­ry­ge­nach, ich spoj­rze­niu na świat, wie­rze­niach, malar­stwie i… pomy­śla­ła, że jest jak oni.

W prze­rwach od malo­wa­nia ogar­niał ją strach, już tro­chę napa­trzy­ła się na cho­rych i wie­dzia­ła, że ta ope­ra­cja to nie pikuś, potną jej pół twa­rzy, może dłu­go nie będzie mogła mówić, a wszak pra­cu­je mówiąc. Aby zagłu­szyć strach posta­no­wi­ła iść tro­pem Abo­ry­ge­nów, któ­rzy zaklę­li swój świat w malar­stwie krop­ko­wym, sto­su­ją czte­ry świę­te kolo­ry: czar­ny, bia­ły, żół­ty i bru­nat­ny. W swo­ich obra­zach posta­no­wi­ła roz­sze­rzyć spek­trum barw do szer­szej gamy, ale nie mia­ła na czym malo­wać. I tu znów zadzia­łał pan Przy­pa­dek. Z kon­tak­tów w tele­fo­nie wybra­ła loso­wo jeden, do kole­żan­ki Oli, mówiąc, że chce malo­wać, ale nie ma na czym. A ona odpar­ła: – Jesteś chy­ba cza­row­ni­cą. Wła­śnie roz­mon­to­wa­li­śmy kuch­nię. Mam 33 pły­ty mdf. Dam ci je. Chcesz? Oczy­wi­ście chcia­ła. I tak zaczę­ło się jej abo­ry­geń­skie two­rze­nie, któ­re trwa­ło pra­wie sie­dem mie­się­cy. Z gło­śni­ka lecia­ła austra­lij­ska muzy­ka, a ona malo­wa­ła. Cho­dzi­ła do pra­cy, jeź­dzi­ła na bada­nia do szpi­ta­la do Oświę­ci­mia. Po każ­dym Uff, nie ma prze­rzu­tów, sia­da­ła i zno­wu malo­wa­ła. A strach cza­ił się za ple­ca­mi, co będzie dalej. Wresz­cie kon­sy­lium – począ­tek lip­ca 2023 roku. Ordy­na­tor zaczął kre­ślić na jej policz­ku kre­ski, infor­mu­jąc, jak będzie wyglą­da­ło cię­cie, i wyzna­czył ter­min ope­ra­cji na 5 lip­ca. Pomy­śla­ła, że sezon tury­stycz­ny wła­śnie w peł­ni, a ona dosta­ła rolę w spek­ta­klu gra­nym w Muzeum  – Noc­ne Zwie­dza­nie. A tu pro­fe­sor mówi o pocię­ciu twa­rzy. Po cichu posta­no­wi­ła, że na ope­ra­cję zgło­si się dopie­ro po sezonie.

Zaczą­tek abo­ry­geń­skiej serii był jak­by dwu­czę­ścio­wy. Jeden zwią­za­ny z wyklu­wa­ją­cą się cho­ro­bą. Dowie­dzia­ła się, że ma raka, cze­ka ją nie­mi­ła ope­ra­cja, więc potrze­bo­wa­ła zanu­rzyć się w jakąś arto­te­ra­pię. Jed­no­cze­śnie syno­wa przy­go­to­wy­wa­ła na uczel­ni event o Austra­lii. Posta­no­wi­ła więc pod­cią­gnąć kli­mat impre­zy i tak powsta­ły pierw­sze pra­ce. Jesz­cze nie wie­dzia­ła wów­czas, iż cykl stwo­rzy mistrzow­ska licz­ba 33 obrazów.

– Sta­ra­łam się nie myśleć, że potną mi twarz, oszpe­cą, że może nie będę mogła pra­co­wać jako prze­wod­nik… więc malo­wa­łam i malo­wa­łam – zdra­dza malarka.

I zno­wu pan Przy­pa­dek obja­wił się już następ­ne­go dnia. Opro­wa­dza­ła wła­śnie nie­miec­ką gru­pę i po wyciecz­ce pode­szła do niej jed­na z pań, pyta­jąc czy Ste­nia wie, że ma zło­śli­we­go raka war­gi. Odpo­wie­dzia­ła, że wie i że za dwa dni idzie na ope­ra­cję. Kobie­ta ode­tchnę­ła i przed­sta­wi­ła się, że jest chi­rur­giem w szpi­ta­lu w Mona­chium i robi wła­śnie takie zabie­gi. Zaczę­ła kre­ślić pal­cem na policz­ku Ste­ni te same linie, co ordy­na­tor dwa dni wcze­śniej, mówiąc, że nie moż­na z tym zwlekać.

– Więc uda­łam się na tę ope­ra­cję – stwier­dza Dyduch. – Po zdję­ciu szwów, a było ich mega dużo, dalej malo­wa­łam. Poszłam też do pra­cy i mia­łam wysta­wę moich 33 abo­ry­geń­skich obra­zów. Poma­lo­wa­ła rów­nież mnó­stwo kamie­ni z Soły i nawet 30 bume­ran­gów. Wysta­wę otwar­to 27 wrze­śnia 2023 roku pod­czas Świa­to­we­go Dnia Tury­sty­ki. Trwa­ła ona do koń­ca roku w Tyskich Bro­wa­rach Książęcych.

Abo­ry­geń­skie pra­ce powsta­ły w okre­sie od mar­ca do poło­wy sierp­nia 2023 roku. Obra­zy są magicz­ne, nie­któ­re z nich – jak mówi Ste­nia – to takie kamie­nie milo­we na jej dro­dze życia. Zwią­za­ne są, na przy­kład z dniem wyj­ścia ze szpi­ta­la, czy dniem, w któ­rym obej­rza­ła film Mój przy­ja­ciel ośmior­ni­ca. – OOOOO, ośmior­ni­ca – tu dowie­dzia­ła się, że ma raka, OOOO, medu­za – tu wypu­ści­li ją ze szpi­ta­la. Uwa­ża, że ośmior­ni­ca to jej naj­bar­dziej uda­ny obraz. Ludzie nie wie­dzą, jaka trau­ma za nim stoi. Chcia­no go kupić, ale obraz na samym począt­ku zakle­pał jej szef.

Co cie­ka­we, obra­zy, któ­rym dała wie­le emo­cji, tj. stra­chu, ulgi, podzi­wu, wzbu­dzi­ły wie­le zain­te­re­so­wa­nia, choć nie były nijak pod­pi­sa­ne. Na wysta­wie zamie­ści­ła wie­le róż­nych infor­ma­cji o Abo­ry­ge­nach, o tym na przy­kład, że jesz­cze w dru­giej poło­wie XX wie­ku byli wpi­sa­ni do Wyka­zu fau­ny i flo­ry Austra­lii. Popar­ła to zdję­cia­mi zaczerp­nię­ty­mi z inter­ne­tu. Wysta­wę otwie­rał wiersz abo­ry­geń­skiej poet­ki, któ­ry moż­na nazwać Odą do bia­łe­go czło­wie­ka.

Abo­ry­ge­ni fascy­no­wa­li ją od ponad 20 lat. To zapew­ne naj­star­sza kul­tu­ra na Zie­mi, ostroż­nie licząc może mieć 35 tys. lat, choć obec­nie tę cywi­li­za­cję i jej abs­trak­cyj­ną twór­czość datu­je się nawet na ponad 65 tys. lat. Dłu­go byli trak­to­wa­ni jak nie­lu­dzie i pod­da­wa­ni skraj­nej eks­ter­mi­na­cji. Czas ten okre­śla się dziś jako czas wsty­du. Strze­la­no do nich jak do zwie­rząt. Zacho­wa­ły się zdję­cia, gdzie Abo­ry­ge­ni sto­ją zaku­ci w kaj­da­ny, ze sta­lo­wy­mi obro­ża­mi na szyi. Zapę­dzo­no ich do rezer­wa­tów, mie­sza­jąc kla­ny, a więc i języ­ki. Skle­pik z jadłem bia­łe­go czło­wie­ka zaopa­try­wa­no tam raz na 12 mie­się­cy. Abo­ry­ge­ni wytrze­bie­ni zosta­li też przez nie­do­ży­wie­nie i alko­ho­lizm. Pięk­ne, malo­wa­ne krop­ka­mi obraz­ki potra­fią oddać tury­stom za pusz­kę piwa.

Gdy Abo­ry­ge­ni sta­no­wią dziś zale­d­wie 3% popu­la­cji kon­ty­nen­tu, robi się wiel­kie wow!!! Świat zachwy­ca się ich malun­ka­mi i muzyką.

Malar­stwo krop­ko­we to dla mło­dych Abo­ry­ge­nów rodzaj ini­cja­cji. Aby nama­lo­wać swój wewnętrz­ny obraz, mło­dy czło­wiek musi udać się na tzw. out back i zdo­być kon­kret­ne, cen­ne mate­ria­ły potrzeb­ne, by go stwo­rzyć. Czę­sto odby­wa się to z nara­że­niem życia. Chło­pak prze­cho­dzi wów­czas ini­cja­cję. Jest sam na sam z Natu­rą, z pust­ką, ze sobą. Sta­ra się odna­leźć naj­lep­sze skład­ni­ki dla swo­je­go dzie­ła, two­rząc jed­no­cze­śnie w umy­śle swój – nie­rzad­ko – tote­micz­ny obraz.

Krop­ki sta­wia­ne są patycz­ka­mi, mały­mi pędzel­ka­mi. Twór­ca, malu­jąc, sie­dzi na zie­mi, przed nim zaś leży jego dzieło.

Treść obra­zów to sym­bo­li­ka z okre­su Cza­su Snu. Nie­któ­re z naskal­nych malun­ków tego rodza­ju pozo­sta­ją przez bia­łe­go czło­wie­ka do dziś nieodkryte.

Istot­ne jest też poję­cie Szla­ku Pie­śni. To rodzaj ryt­mu, melo­dii, któ­ra w abso­lut­nie jało­wej prze­strze­ni pozwa­la na orientację.

Abo­ry­ge­ni wie­rzą, że każ­de stwo­rze­nie ma pra­wo do auto­no­mii, np. żmi­ja, mimo, że groź­na dla czło­wie­ka, nie może zostać zabi­ta, jedy­nie odpę­dzo­na. Nie trak­tu­ją przy tym bia­łe­go czło­wie­ka jako god­ne­go part­ne­ra do wyja­śnie­nia mu swo­ich wie­rzeń i prze­ko­nań. Dla nich jeste­śmy jak głu­pie, nie­do­ro­zwi­nię­te dzieci.

Ich mot­to brzmi: To nie my mamy Zie­mię, to Zie­mia ma nas.

– Moje prze­my­śle­nia na temat Abo­ry­ge­nów zwią­za­ne są z jakąś klap­ką, któ­ra otwar­ła mi sie w mozgu zwy­czaj­nie ze stra­chu, czy emo­cji. Czy­ta­łam ich baj­ki, ku moje­mu zdu­mie­niu, peł­ne okru­cień­stwa. Pew­ne infor­ma­cje zaczerp­nę­łam też z repor­ta­żu Mar­ka Toma­li­ka – przy­zna­je Ste­fa­nia Dyduch.

– Dość wcze­śnie zro­zu­mia­łam, że my, Ślą­za­cy, to tro­chę tacy Abo­ry­ge­ni – mówi artyst­ka. – Tępio­no nasz język, a język to kul­tu­ra. Ślą­za­cy, któ­rzy nie zna­li popraw­nej pol­sz­czy­zny, nie zda­wa­li matu­ry, nie szli do wyż­szych szkół, byli tyl­ko do robo­ty… a teraz jeste­śmy jak Abo­ry­ge­ni, cool!!! Ale w szko­łach gada się jedy­nie po pol­sku, bo już mało kto godo po śląsku.

Czas na upcykling i steampunk

Poszu­ku­jąc roz­wią­zań twór­czych, Ste­fa­nia Dyduch odkry­ła, jakim bogac­twem mogą stać się sta­re, nie­po­trzeb­ne rze­czy, któ­rym moż­na nadać dru­gie życie, czy­li upcy­kling. Jak pamię­ta­my, począt­kiem tego było zbie­ra­nie kolo­ro­wych szkie­łek w dzie­ciń­stwie. Z połą­cze­nia upcy­klin­gu i ste­am­pun­ku powsta­ją w jej rękach uni­ka­to­we dzie­ła – lustra z koł­pa­ków samo­cho­do­wych, toreb­ki z pude­łek, prze­róż­ne puz­der­ka, biżu­te­ria, spin­ki do man­kie­tów, a nawet seria prac Mia­sto w bucie, z któ­rą zwią­za­ny jest Zło­ty Zamek nawią­zu­ją­cy do naszej Wiel­kiej Medy­ta­cji Zło­te Mia­sto.

Dla­te­go gro­ma­dzi róż­ne dziw­ne z pozo­ru ele­men­ty. Nie­kie­dy pod­rzu­ca­ją je też zna­jo­mi. Nie wia­do­mo bowiem, co przy­dać się może do ozdo­bie­nia kolej­nej tor­by, następ­ne­go obra­zu czy insta­la­cji. Swe­go cza­su w sty­lu ste­am­punk powsta­ła intry­gu­ją­ca kolek­cja. Po wysta­wie więk­szość nie­zwy­kle intry­gu­ją­cych prac sprze­da­ła się. W jed­nej z recen­zji z wysta­wy prac S. Dyduch w Tyskich Bro­wa­rach czy­ta­my: Dzie­ła autor­stwa Ste­ni są nie­po­wta­rzal­ne, nie­zwy­kłe. Przy­cią­ga­ją kolo­ry, potem uwa­gę zwra­ca­ją kształ­ty i posta­cie. Za każ­dym razem wywo­łu­ją rado­sne zdzi­wie­nie, że tak moż­na two­rzyć. To reali­za­cje wizji artyst­ki wycza­ro­wa­ne jej nie­po­skro­mio­ną wyobraź­nią ze śmia­łych barw oraz róż­nych przed­mio­tów użyt­ko­wych, jak łyżecz­ki, widel­ce, jabł­ka, sznu­recz­ki, mięk­kie tkaniny. 

Zaska­ku­je nas i Ste­nia lecą­ca na cza­ro­dziej­skim dywa­nie, i cza­row­ni­ca na mio­tle w spo­tka­niu z UFO, i inna cza­ro­dziej­ka poka­zu­ją­ca kolan­ka. Lata­ją­cy smok robi im konkurencję.

Asamblaż – żeby świat był piękny i radosny

Ostat­nia jej seria obra­zów, będą­ca odpo­wie­dzią na nawrót cho­ro­by nowo­two­ro­wej, to drze­wa w sty­lu asam­blaż. Swo­iste kola­że – barw­ne, żywe, dyna­micz­ne. Czę­ści malo­wa­ne połą­czo­ne zosta­ły z ele­men­ta­mi trój­wy­mia­ro­wy­mi, goto­wy­mi, jak łyżecz­ki, widel­ce, kamy­ki, nie­kie­dy mate­ria­ły mięk­kie, deli­kat­ne jak tkaniny.

Sta­ra się zdo­bić wszyst­ko, co się da, nawet włącz­ni­ki świa­tła. A to wszyst­ko po to, żeby świat był pięk­ny i radosny.

Towa­rzy­szy jej w tych dzia­ła­niach kot­ka rasy egip­skiej – Aura. To pięk­na i cie­kaw­ska gadu­ła, któ­ra na każ­dy temat ma wła­sne zda­nie. Cóż, ponoć zwie­rzę­ta i ludzie upo­dab­nia­ją się do sie­bie. Ina­czej mówiąc, kto z kim prze­sta­je, takim się staje. 

Szczelina czasowa

Gdy ludzie pyta­ją, skąd ma na to wszyst­ko czas – na mario­net­ki, samo­wa­ry, toreb­ki, obra­zy, upcy­kling, even­ty, pra­cę prze­wod­ni­ka, zwa­rio­wa­ne modo­we pro­jek­ty, cho­dze­nie na castin­gi dla zaba­wy, słu­cha­nie CD i twór­czość – odpo­wia­da: – Wcho­dzę do mojej szcze­li­ny cza­so­wej i to się sprawdza. 

Fascy­nu­ją ją podró­że w cza­sie, takie sf. Ale też te men­tal­ne, ezo­te­rycz­ne, któ­re na linii nasze­go życia, a tak­że życia przod­ków, pozwa­la­ją odna­leźć róż­ne uwa­run­ko­wa­nia, w tym zdro­wot­ne. Odkry­ła, że wędrów­ka w prze­szłość odby­wa się men­tal­nie po węzłach podwój­nej heli­sy, któ­re są jed­no­cze­śnie kamie­nia­mi milo­wy­mi naszej teraź­niej­szej egzy­sten­cji. Wie już, iż ona sama nie jest win­na swo­jej cho­ro­by, lecz kod jej ojca, któ­ry nie mógł uwol­nić się od żalu, że jego dzie­ciń­stwo było takie a nie inne, naj­lep­sze lata zaś zabra­ła woj­na. To wszyst­ko wkle­pa­ło się w kod gene­tycz­ny córki.

Wie­rzy, że wszyst­ko ze wszyst­kim jest powią­za­ne nicią aka – ludzie, zwie­rzę­ta, nawet przed­mio­ty mar­twe. Utwier­dzi­ła ją w tym prze­ko­na­niu m. in. lek­tu­ra Maxa Fre­edo­ma Lon­ga. A nasze myśli kreu­ją rze­czy­wi­stość – uwa­ża Ste­nia. Kon­cep­cja ta spraw­dza się jej przy reali­za­cji twór­czych pomysłów.

– Wystar­czy pomy­śleć i… masz –  mówi Dyduch. – Kie­dyś mia­łam wystą­pić na dużym even­cie jako ktoś sty­lo­wy – melo­nik, czar­ny płaszcz, lasecz­ka z gał­ką… Wyobra­zi­łam więc sobie dłu­gi, sty­lo­wy płaszcz z aksa­mi­tu. Melo­nik i lasecz­kę już mia­łam. Potem uda­łam się do ciu­chlan­du. Na pro­gu poczu­łam pust­kę w gło­wie i jakieś zasy­sa­nie w okre­ślo­nym kie­run­ku. Jak auto­mat pode­szłam do miej­sca, któ­re zwy­kle omi­ja­łam – ze szla­fro­ka­mi, noc­ny­mi koszu­la­mi i piża­ma­mi. Bez namy­słu roz­gar­nę­ła ciu­chy i… wycią­gnę­ła TEN PŁASZCZ.

I tak dzie­je się od cza­su, gdy jako dziec­ko wykre­owa­ła nie­bie­ską kul­kę. – Zako­pa­li­śmy gdzieś głę­bo­ko dar, któ­ry mamy od naro­dze­nia, dar rozu­mie­nia świa­ta – ubo­le­wa Ste­nia. – A wystar­czy zejść ze ścież­ki ruty­ny, aby uwie­rzyć, że moż­na wszyst­ko wykre­ować, jeśli się tego pra­gnie. To prze­wod­nia myśl w życiu tej upar­tej kobie­ty, któ­ra nie pod­da­je się przeciwnościom.

Wszystko jest wszystkim

– Wszyst­ko ze wszyst­kim jest połą­czo­ne, cała Natu­ra oży­wio­na i nie­oży­wio­na – prze­ko­nu­je Ste­nia Dyduch. – Na star­cie ist­nie­nia jeste­śmy czę­ścią cało­ści, a to połą­cze­nie jest wzmoc­nio­ne nić­mi aka, o któ­rych pisze w książ­ce „Huna” Max Fre­edom Long. A więc doty­ka­jąc jakie­goś przed­mio­tu nawią­zu­je­my z nim sta­łe, choć cie­niut­kie połą­cze­nie, zwa­ne wła­śnie nicią aka. Dla­te­go jej zda­niem jasno­wi­dze tacy, jak Krzysz­tof Jac­kow­ski, pro­szą o jakąś rzecz zwią­za­ną z zagi­nio­ną oso­bą, zwie­rzę­ciem, czy przed­mio­tem. Czę­sto też nagle spo­ty­ka­my ludzi, o któ­rych dopie­ro co wspo­mi­na­li­śmy, albo dzwo­ni ktoś, o kim wła­śnie myśli­my. Czy też szu­ka­my jakie­goś ciu­cha w sza­fie, któ­re­go pra­gnie­my, a jesz­cze nie mamy. Jed­nak mózg już wytwa­rza jego obraz i ma pozor­nie nie­ist­nie­ją­ce jesz­cze połą­cze­nie. Wszak zawsze powsta­je pro­jekt w umy­śle – a im jest dokład­niej­szy, tym lepiej się reali­zu­je. – To mi się spraw­dza. Mam tak sta­le, a reali­zu­ję wie­le pro­jek­tów. Wystar­czy pomy­śleć i… serio, pra­wie zaraz mam – przy­zna­je artystka.

Manipulacja przestrzenią i zbiegi okoliczności

Artyst­ka uwa­ża, że życiem w dużej mie­rze rzą­dzi pan Przy­pa­dek. Zało­ży­ła nawet spe­cjal­ny Notat­nik Zbie­gów Oko­licz­no­ści. Do dziś ma w nim zare­je­stro­wa­nych ponad 60 takich dziw­nych przy­pad­ków i zbie­gów oko­licz­no­ści. – Życie jest zgo­ła fascy­nu­ją­ce, a każ­de zda­rze­nie to dopraw­dy nie­zwy­kła histo­ria – mówi Stenia.

Dość wcze­śnie odkry­ła zja­wi­sko zbie­gów oko­licz­no­ści, cza­sem tak nie­praw­do­po­dob­nych, aż ktoś kie­dyś powie­dział: – Jak­bym nie wie­dzia­ła, że pani nie kła­mie, to pomy­śla­ła­bym, że pani to wszyst­ko zmy­śla. Ste­nia zauwa­ży­ła, że te dziw­ne sytu­acje pod­le­ga­ją pew­nym pra­wom, mię­dzy inny­mi doty­czą­cym powta­rzal­no­ści sytu­acji. W tej mie­rze w jej życiu i życiu bli­skich przy­tra­fia­ją się róż­no­ści. Dwa takie przy­pad­ki były pre­zen­to­wa­ne przez red. Pio­tra Cie­le­bia­sia w Radio Paranormalium.

Kie­dyś rzu­ci­ła w prze­strzeń: – Chcia­ła­bym wie­dzieć, co sta­ło się z jed­nym z dzie­ci oca­lo­nych przez Han­kę Ordo­nów­nę. I co? Na dru­gi dzień jej syn, prze­by­wa­ją­cy w Nowej Zelan­dii, spo­tkał przy­pad­kiem swo­je­go stu­den­ta, któ­ry przy­je­chał poznać ciot­kę narze­czo­nej. Oka­za­ło się, że star­sza pani była jed­nym z owych dzie­ci ura­to­wa­nych przez aktor­kę. Zapro­szo­ny na kola­cję nie tyl­ko ją poznał, ale mógł obej­rzeć album z wędrów­ki, jaką odby­li oca­le­ni, bo dziew­czyn­ka mia­ła aku­rat apa­rat foto­gra­ficz­ny. – Zaczę­łam to doku­men­to­wać. Rów­nież moi roz­mów­cy opo­wia­da­li mi o takich zda­rze­niach – mówi Dyduch.

Na pew­nej para­fii, od jed­ne­go z wier­nych, wika­ry otrzy­mał nie­co kiczo­wa­ty obraz jego pędz­la. Były to sta­cje dro­gi krzy­żo­wej. Ich gór­ne kra­wę­dzie zosta­ły przez twór­cę powy­ci­na­ne w dziw­ne kształ­ty. Pre­zent wsta­wio­no do para­fial­nej piw­ni­cy i zapo­mnia­no o nim. Po pew­nym cza­sie mło­de­go księ­dza mia­no­wa­no pro­bosz­czem w odle­głej para­fii. Jego dotych­cza­so­wy pro­boszcz zasu­ge­ro­wał, aby ten zabrał wspo­mnia­ne obra­zy, bowiem kośció­łek, do któ­re­go go wysy­ła­ją, jest ubo­gi. Jakież było zdu­mie­nie owe­go pro­bosz­cza, gdy wszedł do kościo­ła. Po obu stro­nach w ścia­nach znaj­do­wa­ły się nisze o fan­ta­zyj­nym zwień­cze­niu. Przy­wie­zio­ne obra­zy wystar­czy­ło do nich wło­żyć, paso­wa­ły idealnie.

Ste­fa­nia Dyduch tro­pi­ła też zwią­zek nazwisk z wyko­ny­wa­ną czyn­no­ścią. W daw­nych cza­sach było to oczy­wi­ste, np. Bart­nik pocho­dził od psz­czół, Bed­narz lub Bed­nar­czyk od beczek, ale dziś Karaś to pły­wak dłu­go­dy­stan­so­wy, Świ­der – den­ty­sta, Gme­rek – szef ginekologii.

W szko­le nim zało­żo­no dzien­ni­ki dla poszcze­gól­nych klas, nauczy­cie­le dosta­wa­li listy, gdzie ucznio­wie wid­nie­li nie alfa­be­tycz­nie, a w kolej­no­ści zapi­su. I tak kie­dyś w kla­sie B matrix zro­bił dow­cip. Na liście trzy razy poja­wi­ło się nazwi­sko Wilk. Nauczy­ciel­ka spy­ta­ła ostroż­nie: – Jeste­ście rodzeń­stwem? Jeden z Wil­ków odparł z god­no­ścią: – Nie. Jeste­śmy z róż­nych mio­tów.

– Magia to czy fizy­ka kwan­to­wa, któ­rej nie zna­my? – zasta­na­wia się nie­po­kor­na kobie­ta. – Każ­dy kreu­je rze­czy­wi­stość, czy­li świat taki jak myśli, że jest.

Gdy stu­dio­wa­ła w Kra­ko­wie, miłość do czy­ta­nia zago­ni­ła ją Pod Bara­ny i tam, w biblio­te­ce natra­fi­ła na książ­kę Pan raczy żar­to­wać, panie Feyn­n­man. To zbiór aneg­dot o tym słyn­nym fizy­ku od kwar­ków i kwan­tów. – Dzię­ki temu ja, moc­no zaba­wo­wa, zoba­czy­łam zupeł­nie inne obli­cze naukow­ca. To mnie nawró­ci­ło na fizy­kę, bo dostrze­głam w Feyn­n­ma­nie brat­nią duszę. I tak powo­lut­ku zaczę­łam odkry­wać świat na nowo. Przy­po­mnia­ła mi się moja nie­bie­ska kul­ka, któ­rą mam do dziś. Zaczę­łam szu­kać infor­ma­cji doty­czą­cych nie tyl­ko zbie­gów oko­licz­no­ści, ale też powią­zań tego, co ludzie myślą i mówią, z tym, co się potem dzie­je. Doszłam do wnio­sku, że myśl jako kre­acja ener­gii, ma dużą moc spraw­czą, a wypo­wia­da­ne sło­wa to pocisk, któ­ry leci gdzieś w prze­strzeń, odbi­ja się od jakie­goś lustra Wszech­świa­ta i powra­ca zwielokrotniony. 

Sta­łym obiek­tem jej badań jest jej kole­żan­ka ze stu­diów. Sta­cjo­no­wa­ły w jed­nym aka­de­mi­ku, a teraz miesz­ka­ją w jed­nym mie­ście, w jed­nym blo­ku. Jej życio­wa man­tra brzmi: Nie uda mi się  – i fak­tycz­nie w jej życiu dzie­ją się nie­praw­do­po­dob­ne rze­czy. Ot, na przy­kład kupu­je kalen­darz ścien­ny i ma dwa listo­pa­dy, ale żad­ne­go grud­nia, dwa Świę­ta Zmar­łych, ale żad­ne­go Boże­go Naro­dze­nia. W restau­ra­cji spło­nę­ła jej kurt­ka od palą­cej się świecz­ki, a do droż­dżów­ki, któ­rą kupi­ła, przy­kle­iła się żylet­ka. Ste­nia pró­bo­wa­ła jakoś zmie­nić tok myśle­nia przy­ja­ciół­ki. Przy­mu­si­ła nawet ją do obej­rze­nia fil­mu Sekret, któ­ry pole­ca wszyst­kim pesy­mi­stom. Nie­ste­ty nic to nie dało.

– Pamię­ta­cie fil­my „Pło­ną­cy wie­żo­wiec” i „Szkla­na pułap­ka” – przy­po­mi­na Dyduch. – Milio­ny osób obej­rza­ło te fil­my wizu­ali­zu­jąc, a więc kreu­jąc rze­czy­wi­stość. Moim zda­niem WTC, to mate­rial­ny dowód tej kre­acji. Dla­te­go, wte­dy, po 11 wrze­śnia odłą­czy­łam tele­wi­zję i radio, ser­fu­ję tyl­ko po necie, prze­sie­wa­jąc ofer­tę. Tra­fia­my głów­nie na kata­stro­fy, pan­de­mie, wylud­nie­nia Zie­mi i inne nie­szczę­ścia. Zasta­na­wiam się, czy to tyl­ko nie­mą­dre fan­ta­zje, by ludzie bar­dziej się bali, czy ktoś, kto to dla nas kreu­je (tzw. ONI), ma w tym ukry­ty cel? 

W fizy­ce kwan­to­wej są trzy zabaw­ne zagad­ki, zda­niem Ste­ni. Jed­na, że cząst­ka jest jed­no­cze­śnie falą i mate­rią. Wszak ktoś powie­dział, że jeste­śmy utka­ni ze świa­tła. Dru­ga, że obser­wo­wa­na cząst­ka zacho­wu­je się ina­czej niż ta, na któ­rą nikt nie patrzy. W dodat­ku ta cząst­ka może być w dwóch miej­scach naraz. Jak to moż­li­we? Ste­fa­nia tłu­ma­czy to tak, że jeśli zagnie­my kart­kę papie­ru, na któ­rej ktoś wyma­lo­wał dwie krop­ki, to może­my tak ją zgiąć, że pozor­nie odda­lo­ne krop­ki naj­dą na sie­bie. W ten spo­sób wyja­śnia sobie prze­róż­ne zbież­no­ści i przy­pad­ki. Trze­cia zagad­ka, któ­rą pró­bu­je pojąć, to tak zwa­ny kot Schro­edin­ge­ra (dopó­ki nie otwo­rzy­my pudeł­ka, nie wie­my, czy kot jest żywy czy mar­twy…).– Oj, ci fizy­cy kwan­to­wi – wzdy­cha. – Ma to jed­nak swój sens. War­to jed­nak otwo­rzyć kolej­ne drzwi, by prze­ko­nać się, co jest za linią horyzontu.

Ważni ludzie w jej życiu

Było ich nie za dużo. Jed­nak jeden czło­wiek zosta­wił szcze­gól­nie wyraź­ne linie papi­lar­ne w jej życiu. To śp. Marek Rymusz­ko. Dane jej było Go dwu­krot­nie spo­tkać, parę razy roz­ma­wiać tele­fo­nicz­nie. Jest on – bo wszak nadal trwa­my i jeste­śmy w ser­cach innych nawet po śmier­ci – a więc jest on czło­wie­kiem, któ­ry na pew­no wpły­nął na losy i poglą­dy wie­lu osób, w tym na jej.

Dla­cze­go?

– Dla mnie było dużą odwa­gą, by, będąc praw­ni­kiem, lau­re­atem wie­lu nagród i dzien­ni­ka­rzem poważ­ne­go cza­so­pi­sma, do jakich nale­ża­ło „Pra­wo i Życie” – zało­żyć mie­sięcz­nik o skraj­nie odwrot­nym prze­sła­niu, gdzie ezo­te­ry­ka, zja­wi­ska para­nor­mal­ne i nie­zwy­kłe, w tym UFO – prze­pla­ta­ły się, jak na owe cza­sy, bar­dzo odważ­nie – dzie­li się prze­my­śle­nia­mi Ste­nia Dyduch. – Doda­ło to odwa­gi wie­lu ludziom, któ­rzy jak ja – spo­ty­ka­li się z Nie­zna­nym. Powo­do­wa­ło, że wyszli­śmy z ukry­cia, pisa­li­śmy, opo­wia­da­li­śmy o nie­co­dzien­nych zja­wi­skach na łamach „Nie­zna­ne­go Świa­ta”. A były to cza­sy (mam na myśli począ­tek), w któ­rych, jak się komuś przy­tra­fia­ło coś dziw­ne­go, postrze­ga­ny był jako oso­ba z lek­ka stuknięta.

Moją ulu­bio­ną książ­ką autor­stwa pana Mar­ka jest zbiór Jego repor­ta­ży „Przy­pad­ki meta­fi­zycz­ne”, któ­rą wie­lo­krot­nie czy­ta­łam z nie­ma­łą uciechą.

Ale, że za każ­dym wspa­nia­łym męż­czy­zną stoi wspa­nia­ła kobie­ta (a za wspa­nia­łą kobie­tą stoi ona sama) nie wol­no zapo­mnieć o pani Ani Ostrzyc­kiej-Rymusz­ko, ich wie­lo­let­niej pra­cy i współ­pra­cy nad mie­sięcz­ni­kiem, poszu­ki­wa­niem Nie­zna­ne­go w róż­nych prze­ja­wach, jak rów­nież nad nie­zwy­kły­mi i dogłęb­ny­mi bada­nia­mi opi­sa­ny­mi w książ­kach „Nie­uchwyt­na Siła” i „Powrót Nie­uchwyt­nej Siły”. Otwie­ra­jąc kolej­ne wyda­nie NŚ z nie­cier­pli­wo­ścią cze­ka­łam na arty­ku­ły pana Mar­ka, zawsze nio­są­ce jakieś mądre przesłanie. 

Kie­dy go pozna­łam oso­bi­ście, na spo­tka­niu dzien­ni­ka­rzy w mym miej­scu pra­cy, w Tyskich Bro­wa­rach Ksią­żę­cych, w oczy rzu­cał się Jego spo­kój i… jakaś nie­uchwyt­na siła osobowości.

Nie­ste­ty, tak jak w dru­giej czę­ści powie­dze­nia o wspa­nia­łym męż­czyź­nie, pani Ania jest teraz sama i nie daje się prze­ciw­no­ściom losu. Za ste­ra­mi swe­go losu rze­czy­wi­ście stoi teraz ona sama.

Mam nadzie­ję, że pan Marek, z miej­sca, w któ­rym prze­by­wa, nie spusz­cza z niej wzroku…

Asam­blaż – z franc. assem­bla­ge – zbiór. For­ma arty­stycz­na będą­ca rodza­jem kola­żu, a więc pra­ca zło­żo­na z róż­ne­go rodza­ju przed­mio­tów użyt­ko­wych, ich frag­men­tów, form natu­ral­nych. Rodzaj prze­strzen­nej kom­po­zy­cji. W ten spo­sób powsta­ją nowe związ­ki zna­cze­nio­we, któ­re wno­szą czę­ści skła­do­we. W Pol­sce pio­nie­rem asam­bla­żu był Wła­dy­sław Hasior.

Upcy­kling – for­ma wtór­ne­go prze­twa­rza­nia odpa­dów, w wyni­ku któ­re­go powsta­ją wyro­by o wyż­szej war­to­ści. Pozwa­la to zmniej­szyć ilość odpa­dów, a tak­że mate­ria­łów wyko­rzy­sta­nych w pier­wot­nej pro­duk­cji. To nada­nie nowe­go życia sta­rym, nie­po­trzeb­nym przed­mio­tom przez zmia­nę ich funk­cji lub for­my. Nie­rzad­ko uzy­ski­wa­ne są w ten spo­sób war­to­ści arty­stycz­ne lub ekologiczne.

Ste­am­punk – nurt sty­li­stycz­ny w kul­tu­rze i sztu­ce. Nazwa pocho­dzi z języ­ka angiel­skie­go od ste­am – czy­li para (co nawią­zu­je do maszy­ny paro­wej i epo­ki wik­to­riań­skiej), punk – to bunt prze­ciw zasta­nej rze­czy­wi­sto­ści i sche­ma­tom. Cechą cha­rak­te­ry­stycz­ną jest odwo­ły­wa­nie się do tech­ni­ki, ele­men­tów mecha­nicz­nych, jak kół­ka zęba­te, śrub­ki, dru­ty, rur­ki, pokrę­tła itp. oraz mate­ria­łów takich jak skó­ra, szkło, drew­no. Kolo­ry­sty­ka dzieł nawią­zu­je do natu­ral­nych kolo­rów tych przed­mio­tów – brąz, miedź, połysk metalu.

Nie­kie­dy łączy się to z prze­ci­wień­stwem suro­we­go twar­de­go meta­lu, a więc two­rzy­wem mięk­kim jak wstąż­ki, koron­ki, tka­ni­ny, inne ozdob­ne ele­men­ty. Otrzy­mu­je­my zesta­wie­nie tech­ni­ki, czy­li tego, co twar­de, mecha­nicz­ne, wyja­śnial­ne racjo­nal­nie, z tym, co mięk­kie, ozdob­ne, ludz­kie, tajem­ni­cze, nie­uchwyt­ne. Tak powsta­ją boga­te zróż­ni­co­wa­ne pro­jek­ty. W tym sty­lu może być też wyko­na­na biżuteria.