Pomiędzy wiarą a&nbsp;losem

Główny krytyk filmowy magazynu Variety Owen Gleiberman napisał o tym dziele, iż to jeden z najlepszych obrazów, jakie widział na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Faktycznie, nie da się przejść obok tej produkcji obojętnie. Rumuński Cud łączy kilka istotnych elementów: matematyczną łamigłówkę, niepokojącą tajemnicę oraz opowieść o niewinności i oszałamiającym złu, które potrafią wyrządzić zwykli ludzie. Taki kryminał mógłby napisać np. Friedrich Dürrenmatt , autor opowiadań Sędzia i jego kat czy Obietnica Bogdan George Apetri to rumuński reżyser, scenarzysta, operator i montażysta, który mieszka w Nowym Jorku. Ukończył studia filmowe na Uniwersytecie Columbia, gdzie obecnie wykłada. Cud otrzymał Grand Prix 37. Warszawskiego Festiwalu Filmowego (2021); to druga część trylogii, której akcja rozgrywa się w rodzinnym mieście reżysera. Rozpoczął ją obraz Niezidentyfikowany z 2020 roku. Każda sekwencja stanowi odrębną całość, a pomostem pomiędzy nimi są: podejmowana tematyka oraz fakt, że istotną rolę we wszystkich fabułach odgrywa ten sam posterunek policji. Gatunkowo rzecz biorąc, Cud to dramat kryminalny, rozwijający się powoli, acz intensywnie w ciągu 42 długich ujęć trwających godzinę i 53 minuty. Historia została podzielona na dwie części. – Przypomina to lustrzaną strukturę – wyjaśniał w jednym z wywiadów Apetri. – Dwie połówki, które na pierwszy rzut oka wydają się niepowiązane. Lecz w miarę jak coraz bardziej wnikasz w fabułę, znajdujesz coraz głębszą współzależność. Pierwsza część opowiada o zakonnicy, a właściwie 19-letniej nowicjuszce Cristinie (eteryczna Ioana Bugarin ), która wymyka się z klasztoru i udaje taksówką do pobliskiego miasteczka, wcześniej przebrawszy cywilne ubranie. Można odnieść wrażenie, że jej nowicjat napotkał jakieś trudności. Dziewczyna trafia do szpitala, rzekomo z powodu bólu głowy, lecz ostatecznie dociera na oddział położniczo-ginekologiczny. Wracając z miasteczka, łapie kolejną taksówkę, z innym kierowcą, który wydaje się miłym facetem. To jednak, co zaczyna się jako przyjazna podróż, przeradza się w akt obrzydliwej przemocy seksualnej. Tym bardziej niepokojący i budzący przerażenie, że Apetri go nie pokazuje: scena jest kręcona w lesie, z pewnej odległości, a kamera powoli obraca się, by ukazać sielski krajobraz, stada owiec i pasterzy na koniach – wyraźny kontrast z brutalnością, do jakiej dochodzi zaledwie kilka stóp dalej. Druga połowa filmu dotyczy Mariusa ( Emanuel Pârvu ), policjanta, którego zadaniem jest odkrycie, co spotkało ofiarę. Ponieważ ma brodę, okulary i prezentuje profesorski image , zakładamy, że okaże się skrupulatny i uczciwy. Fabuła jednak tego nie potwierdza. Marius podrzuca dowody i atakuje podejrzanego; regularnie drwi też ze swego asystenta, ilekroć ten próbuje go przekonać, że wszystko zależy od Boga . Za wszelką cenę pragnie ukarać sprawcę. Nie wierzy w Stwórcę ani w religię; jego wersja moralności głosi, że wszystko, co zrobi, by wsadzić winnego za kratki, jest tego warte — nawet jeśli po drodze sam będzie musiał popełnić kilka przestępstw. – Najwyraźniej na poziomie emocjonalnym i podprogowym tę dwójkę, Cristinę i Mariusa, łączy jakaś głęboka więź – stwierdza reżyser. – Ale zrozumieć to można jedynie sercem… Apetri prowadzi narrację w taki sposób, że odkrywanie zamiarów bohaterów, relacji, które ich łączą i skrywanych tajemnic jest dla widza prawdziwą przyjemnością. W swoim dziele, by tak rzec, więcej pokazuje niż mówi. Obserwujemy zatem zachowania bohaterów i ich priorytety, dzięki czemu dowiadujemy się, kim naprawdę są. Pierwsze wrażenie jest takie, że dialogi wydają się chaotyczne i nie wnoszą niczego do fabuły. Ale to nieprawda: dzięki wynurzeniom postaci, także tych drugoplanowych, zaczyna do nas docierać, że postrzegają one kraj, w którym żyją, jako miejsce całkowicie pozbawione nadziei, gdzie ludzie wykonują swe czynności niczym automaty, a jedynym przebłyskiem stłumionej radości jest muzyka, obecna w tym obrazie tylko szczątkowo i zawsze stanowiąca medium emocji bohaterów. Dwie połówki Cudu komunikują się ze sobą, a niektóre sceny są kręcone tak, jakby główne postacie prowadziły dialog, mimo że nie znajdują się w tym samym miejscu, a nawet czasie. Apetri filmuje i analizuje te sceny w sposób niemal akademicki, zachowując jednocześnie ich emocjonalną i wewnętrzną siłę. Rumun po raz kolejny udowadnia, iż dobrze czuje się w temacie zbrodni i śledztwa, oraz że potrafi tworzyć sprawne, zbudowane na dialogach kino, z dobrze zarysowanymi postaciami. Realizm jego dzieł opiera się też na tym, że kręci je w swoim rodzinnym mieście. Poza tym, że to logistycznie użyteczna przestrzeń, którą doskonale zna, pozwala mu ona ukazać mikrokosmos ludzkiego doświadczenia. Ma to znaczenie, ponieważ bardziej niż spektakularne krajobrazy, interesuje go eksploracja wnętrza człowieka. – U siebie wiem, jak ludzie mówią – tłumaczy Apetri. – Jak otwierają drzwi, jak żartują. Popiją kawę… Znam tamtejszą policję, bo 22 lata temu pracowałem jako prawnik. Taki oswojony fragment rzeczywistości staje się w tym ujęciu medium dla tego, co uniwersalistyczne. A do tej właśnie kategorii powinno z pewnością zaliczyć się i zbrodnie, i… cuda.

Pomiędzy wiarą a losem

Filmoteka NŚ - NŚ 02/2023

Chrystus z Czarnobyla

Wszystko, wszędzie, naraz

Wojciech Chudziński

W numerze

Nieznany Świat 05/2025 (413)

Nieznany Świat 04/2025 (412)

Instrukcje Przebudzenia

Witamy z powrotem!

Załóż nowe konto!

Zresetuj swoje hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten wpis?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Kolejka